Industrie kan nog makkelijk energiebesparen ...

Van al het Nederlandse aardgas wordt maar liefst 15% verbruikt in de vele stoomketels van onze fabrieken. Maar daarbij wordt ook nog een enorme hoop verspild, zeggen de ingenieurs van het 'Stoomplatform'. Er valt in de industrie dan ook nog heel veel 'laaghangend fruit' te plukken, als het om energiebesparing gaat.

Door simpele maatregelen als isolatie van stoomleidingen is met gemak 10% van het energiegebruik in de productie van stoom te besparen. De investeringen zijn meestal minimaal. Ze verdienen zich dan ook doorgaans in een paar jaar, of sms zelfs een paar maanden terug (waar bij bijvoorbeeld zonne- of windenergie een terugverdientijd van meer dan tien jaar heel normaal is)

Het stoomplatform, dat deze claims doet, is een jonge club van adviseurs en gebruikers van stoomsystemen. Meer informatie is te vinden op hun website: www.stoomplatform.nl

In het weekblad Intermediair verscheen onlangs onderstaand artikel over energiebesparing met stoom:

De Nederlandse industrie draait nog voor een flink deel op stoom. Alleen: driehonderd jaar na de uitvinding van de stoommachine is die stoom niet alleen een bron van kracht, maar vooral ook van warmte. Neem het bedrijf Loders Croklaan, een grote producent van voedingsvetten en oliën in de Zaanstreek. Centraal op hun bedrijfsterrein staat een stoomketel met het formaat van een flink appartement. Ieder uur wordt daar 16.000 liter gedestilleerd water omgetoverd in stoom van meer dan 200 graden en een druk van 17 bar. En dat 24 uur per dag, zeven dagen per week. “Overal waar we warmte nodig hebben gebruiken we stoom”, vertelt directeur Paul Koekoek. “In die tank bijvoorbeeld, laten we stoom onder vacuüm door ruwe palmolie borrelen. Op die manier worden ongewenste geuren uit de olie verwijderd.” De ruimte waar de ketel met duizenden liters olie staat te borrelen blijkt een mix van warmte en kou. Aan de ene kant van de hal zit een dikke laag ijs op de buizen die voor het vacuüm zorgen. Een tiental meters naar de andere kant straalt een grote afsluiter op een stoomleiding een verzengende hitte af. Energieadviseur Kees de Greef legt de vinger op de zere plek: “De kosten voor de isolatie van deze afsluiter heb je in een paar maanden terugverdiend.” Om daar meteen vergoelijkend aan toe te voegen: “Maar dat is dan wel een van de laatste makkelijke besparingsmogelijkheden die dit bedrijf heeft, want over het algemeen is het hier goed voor elkaar.” Koekoek beaamt dat zijn bedrijf de laatste jaren het nodige heeft gedaan om de energiekosten omlaag te brengen. “We hebben bijvoorbeeld een aantal isolateurs in vaste dienst. Die zijn continu bezig om leidingen en andere hete onderdelen te bedekken en om beschadigde isolatie te vervangen. Ook hebben we een van onze procestechnologen vrijgemaakt voor energiemanagement. Die werkt alleen maar aan het optimaliseren van energiestromen, zowel aan de kant van de productie van stoom, als aan de kant van het stoomgebruik. Al met al hebben we op die manier ons aardagsverbruik teruggebracht van 12 miljoen m3 per jaar naar 10 miljoen m3.” Adviseur De Greef rekent op de achterkant van een spreekwoordelijk bierviltje mee: “Bij een gemiddeld aardgasverbruik van tweeduizend kuub per huishouden, kan een flinke woonwijk  dus koken en verwarmen op de besparing van dit ene bedrijf.” Als Koekoek ons later meeneemt naar een mooi uitkijkplekje, bovenop zijn bedrijf, heeft De Greef nauwelijks oog voor de mooie molens van de Zaanse Schans. De Zaanstreek blijkt het hart van zijn stoomadvieswerk  “Daar, een bedrijf met net zo’n grote stoomketel als hier. Daarnaast: eentje met een minstens twee keer zo grote ketel. Daar aan de andere kant, een bedrijf met twee nog grotere ketels. Al met al staan er in Nederland drieduizend stoomketels. En rond de meeste van die installaties liggen de besparingen voor het oprapen.”

De harde cijfers: van de bijna 50 miljard kubieke meter aardgas die Nederland jaarlijks verbruikt, gaat 15% naar industriële stoomketels. Volgens De Greef en een groot aantal collega-stoomdeskundigen en gebruikers die zich hebben verenigd in het ‘Stoomplatform’, is met minimale inspanning – een isolatiedekentje hier, een beter afgestelde luchttoevoer daar – een gemiddelde besparing te realiseren van tenminste 10%. Met andere woorden: het aardgasverbruik van een middelgrote stad.

Bewustwording

Volgens convenanten tussen bedrijfsleven en overheid, zou een bedrijf iedere energie-investering die zich in minder dan vijf jaar tijd terugverdient meteen moeten doorvoeren. In de praktijk is die afspraak een wassen neus, stelt het Stoomplatform. “We hebben nu eenmaal geen speciale politieagenten die controleren op energie-investeringen. En anders kan een bedrijf nog makkelijk zeggen dat ze het niet wisten, of de cijfers net iets anders uitleggen zodat de terugverdientijd wat langer wordt dan die wettelijke norm van vijf jaar. Maar ondertussen zijn de besparingsmogelijkheden soms lachwekkend simpel”, aldus De Greef. “Een Belgische chocoladefabriek heeft zijn aardgasverbruik in een oogwenk met meer dan 5% kunnen terugbrengen, alleen door de druk in de ketel stapsgewijs te verlagen. Die bleken al jaren een onnodig hoge stoomdruk, en dus temperatuur aan te houden voor hun stoomproductie. Geen investering, alleen wat moeite. Soms gaat het nog simpeler. Een Nederlandse papierfabriek kon ooit € 40.000,- aan aardgas besparen door aan het begin van de zomer enkele tientallen afsluiters van een verwarmingssysteem dicht te draaien en ze vóór de winter weer open te zetten. Twee keer per jaar: één man een dag een ladder op en neer laten lopen. ‘Had ‘ie geen mensen voor’, zei de betreffende manager. Toen ik grappend voorstelde dat ik het wel voor een kwart van de opbrengst wilde doen vonden ze me ineens heel duur.”

Waarom zou een weldenkend bedrijf al dat ‘gratis geld’ laten liggen? Het Stoomplatform denkt dat het vooral een kwestie is van bewustwording. “Je praat hier over bedrijven met een astronomische energierekening”, verduidelijkt De Greef. “Die denken dat € 40.000,- voor het jaarlijks sluiten en openen van een paar kraantjes niet de moeite is. Maar tel je alles op, dan blijkt het wel degelijk de moeite. En zelfs als de terugverdientijd van een iets grondiger investering, bijvoorbeeld in verbeterde onderdelen van een stoomsysteem, vijf jaar is, dan heb je het dus over een financieel rendement van ongeveer 20%. Al die hippe ledlampen of zonnepanelen bij jou thuis doen er veel langer over om zichzelf terug te verdienen.”

Het Energieonderzoekscentrum Nederland, ECN in Petten bevestigt dat er nog veel laaghangend fruit valt te plukken bij de energiebesparing. Onderzoeker Anton Wemmers: “Vooral in de verschillende industriële processen liggen grote kansen. Essent investeert nu bijvoorbeeld een miljard in de Clauscentrale in Limburg om de efficiëntie van 39% naar 58% te tillen. Dat is een enorme investering, maar wel één die ze binnen vijf jaar terugverdienen. Investeringen in energie uit zon, wind en biomassa hebben doorgaans een terugverdientijd die veel langer is. Zelf hebben wij recent laten zien dat een suikerfabriek op basis van bestaande technologie het energieverbruik zelfs kan halveren, al is dat niet per se altijd kostenefficiënt. Maar het kan wel.”

Op de vraag waarom de makkelijke besparingsmogelijkheden niet allang worden benut, heeft Wemmers een nogal ontnuchterend antwoord. “Voor een deel ontbreekt de kennis, zoals het Stoomplatform ook benadrukt. Maar voor een ander deel houden bedrijven de kaarten ook nog tegen de borst. Er komt onherroepelijk een moment dat de overheid nog strengere eisen gaat stellen aan het energieverbruik door bedrijven. Als zij op dat moment al het laaghangende fruit al hebben geplukt, wordt het veel moeilijker om de dan vereiste besparingen te realiseren. Soms lijkt het dus handiger om dat makkelijke fruit nog even te laten hangen.”

Ook thuis nog veel laaghangend fruit

Waar bedrijven met weinig moeite nog veel winst kunnen boeken door energie te besparen rond hun vele stoomketels, hangt er ook voor particulieren het nodige ‘laaghangende fruit.’ Net als in de industrie draait het dan vooral om warmte. “Als je het leuk vindt om zonnepanelen op je huis te hebben moet je dat vooral doen”, zegt bijvoorbeeld de woordvoerder van het voorlichtingsbureau Milieucentraal. “Maar isoleren is een stuk makkelijker en levert veel meer op.” De website www.milieucentraal.nl leert dat het isoleren van een gemiddeld dak  € 900,- kost. Het bespaart € 400,- aan aardgas per jaar. Na slechts twee jaar en drie maanden gaat de kassa dus al rinkelen.

Nog zo’n makkie: het vervangen van enkel glas door dubbel glas levert in een gemiddelde woning een besparing op van 450 tot 560 kuub aardgas per jaar. Bij de aardagsprijs van 2009 verdien je de investering in dubbel glas dan ook in 7 tot 8 jaar terug.

De makkelijkste besparing komt bijna letterlijk uit de geitenwollensokkendoos. In België werd vijf jaar geleden de ‘Dikke Truiendag’ bedacht. Op die dag gaat op deelnemende scholen en bedrijven de thermostaat één graadje lager. Een uitstekend idee, aldus Milieucentraal. Een trui aantrekken kost niets. En als je de thermostaat in je eigen huis structureel een graadje lager zet, levert dat een besparing van 7% op de gasrekening: ieder jaar € 60,- euro extra kleedgeld.