Hoofdrol voor stof in ons klimaat

"Stof speelt een hoofdrol in de regeling van het klimaat op aarde." Met die opvallende boodschap uit zijn oratie aanvaardde professor Jan-Berend Stuut, onderzoeker op het Texelse instituut voor zeeonderzoek, NIOZ, deze week zijn ambt als bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. 

Stof kan op verschillende manieren ons klimaat beïnvloeden, vertelde Stuut in zijn oratie. De lichtste deeltjes kunnen hoog in de lucht de zonnestralen tegenhouden en zo de aarde koel houden. Zwaardere deeltjes kunnen lager in de lucht juist een isolerende deken vormen, die warmte vasthoudt. Maar de belangrijkste rol voor stof in het klimaat is die van meststof.

Vanuit de Sahara waaien jaarlijks miljoenen tonnen zand en stof de oceaan op. Die korreltjes waaien tot ver in Zuid-Amerika aan toe. Een flink deel belandt in de Atlantische Oceaan. Daar vormt vooral het ijzer dat op het Saharazand zit een voedingsbron voor algen. Midden op de oceaan komt geen rivierwater, dus dan is stof de enige bron van vers voedsel. "Zonder het ijzer dat op Saharazand zit, zouden er veel minder algen groeien in de oceaan", zegt Stuut.

Omdat rondwaaiend stof de groei van algen stimuleert, stimuleert het ook de opname van CO2, zegt Stuut. "Een groot deel van de algen verdwijnt naar de bodem van de oceaan. Meer stof betekent dus minder CO2 in het oceaanwater en uiteindelijk in de lucht. In oude ijskernen zien we die relatie ook terug: zie je veel stof, dan was er weinig CO2 in de lucht."

Bij zijn werk als onderzoeker op het instituut voor zeeonderzoek, NIOZ op Texel en ook in zijn nieuwe baan als hoogleraar aan de VU in Amsterdam, probeert Stuut de precieze relatie tussen stof en klimaat verder te ontrafelen. Zo kijkt hij met windmeters en stofvangers hoe stof wordt weggeblazen; niet alleen boven de oceaan, maar ook gewoon in de Hollandse duinen. "Als je weet welke deeltjes hoe ver worden meegenomen door de wind, kan je ook teruggaan in de tijd. Door naar de vorm van stofdeeltjes in de oceaanbodem te kijken, kan je zelfs precies reconstrueren hoe hard het duizenden jaren terug heeft gewaaid", aldus Stuut.

Meer informatie over zijn werk staat op zijn persoonlijke webpagina van het NIOZ.