Hoge verwachtingen van sluiten veehouderijen zijn nauwelijks waar te maken

Het kabinet-Rutte IV reserveert 7,4 miljard euro om veehouderijen te sluiten en wil daarmee een bijdrage leveren aan het halen van de wettelijke stikstofdoelen in 2030. Het zou tot tientallen procenten minder vee leiden en betrekking hebben op duizenden boerenbedrijven. Maar uit een analyse van het PBL blijkt dat volledige besteding van dit budget in de periode tot 2030 nauwelijks voorstelbaar is. Hoewel het gericht beëindigen van veehouderijen een effectief instrument kan zijn om de natuurkwaliteit te verbeteren, zijn de risico's van ondoelmatige bestedingen of spanningen tussen de overheid en burger groot. 

 Het PBL heeft een analyse gemaakt van beëindigingsregelingen over de afgelopen 25 jaar. In het verleden hebben een klein aantal veehouderijen deelgenomen aan vrijwillige beëindiging. Volgens het PBL zal het beschikbaar stellen van een veel hoger budget dan tijdens die eerdere regelingen, niet zomaar tot een evenredig groter aantal deelnemers leiden.

Dat komt onder andere omdat de resultaten van de regelingen uit het verleden in belangrijke mate stoelden op het feit dat vooral oudere veehouders zonder opvolger deelnamen. 

Mocht vrijwillige beëindiging onvoldoende opleveren, dan overweegt het kabinet de inzet van verplichte instrumenten, zoals onteigening. Volgens het PBL is er nauwelijks ervaring met verplichte beëindiging in de veehouderij.

De hoge verwachtingen in de politiek en de korte periode waarin de doelen behaald moeten worden, leggen een grote druk op de beleidsuitvoering. Dit vergroot het risico op ondoelmatige besteding van middelen door zo veel mogelijk veehouderijen te beëindigen. Tijdsdruk in combinatie met verplichte beëindiging zet bovendien het doorlopen van formele procedures onder spanning, en daarmee mogelijk ook de verhouding tussen overheid en burger.

De eerder genoemde kanttekeningen nemen niet weg dat een beëindigingsregeling een nuttig instrument kan zijn. Maar een eenzijdige focus op stikstofreductie roept vragen op over de effectiviteit van de regelingen om de de Europese natuurkwaliteitsdoelen te halen. Het gericht beëindigen van veehouderijen kan – als onderdeel van een bredere beleidsmix – een effectief instrument zijn voor het verbeteren van de natuurkwaliteit.

Bron: Planbureau voor de Leefomgeving