Hoe muzikaal zijn vogels?

Jonge kinderen die bewegen op de maat van de muziek. Dat beeld dat kennen we, maar hoe zit het met alle andere dieren? Kunnen die ook meedeinen met muziek? Kaketoe Snowball laat zien dat ook vogels over muzikaliteit beschikken. Wat maatgevoel betreft speelt deze vogel een cruciale rol. Als eerste ‘wetenschappelijk gedocumenteerde casus van een niet-menselijk dier met maatgevoel, fungeert hij als ambassadeur voor muzikaliteit bij dieren. 

Muzikaliteit is een combinatie van verschillende vermogens. De twee belangrijkste zijn maatgevoel en relatief gehoor. Maatgevoel heb je als je een ritme kunt volgen, ook als het versnelt of vertraagt. Kaketoes hebben net als wij dat maatgevoel, maar apen en honden bijvoorbeeld niet. Als je een melodie herkent, ook al is het in een andere toonsoort, dan beschik je over relatief gehoor. Dat is tot nog toe bij geen enkel ander dier dan de mens aangetroffen.

Hoogleraar muziekcognitie Henkjan Honing van de Universiteit van Amsterdam doet onderzoek naar muzikaliteit bij dieren. Het is fantastisch om te zien dat muziek ook bij dieren iets doet met hun stemming. Zo kunnen vogels als ze zelf zingen een hormoon opwekken dat ze blij maakt.

Wel verschillen vogels van ons, want ze lijken vooral aandacht te besteden aan klankkleur en minder, of helemaal niet, aan melodie en ritme zoals wij. Sommige zangvogels, zoals papegaai-achtigen, hebben echter wel oor voor ritme. Het lijkt erop dat zangvogels melodieën op een vergelijkbare manier waarnemen zoals wij naar spraak luisteren.

"We doen luisterexperimenten in samenwerking met gedragsbiologen bij vogels zoals duiven en zebravinken. We weten bijvoorbeeld dat duiven onderscheid kunnen maken tussen composities van Bach en Stravinsky. Ze kunnen generaliseren van twee bekende muziekfragmenten naar niet eerder gehoorde stukken en zelfs composities van tijdgenoten van Bach en Stravinsky onderscheiden. Iets dat voor mensen best lastig is. Hoe doen duiven dat? Daar zijn we nog druk mee bezig," aldus Henkjan Honing.

Samen met violist Merel Vercammen (Merel Vercammen studeerde cum laude af aan het Royal College of Music in Londen, en was prijswinnares van de London Grand Prize Virtuoso Competition, het Nationaal Concours van de Stichting Jong Muziektalent Nederland en het Prinses Christina Concours) laat Henkjan Honing op 25 januari 2024 in de Utrechtse boekhandel Broese een voorproefje horen van de tweede editie van SNAAR Festival over wetenschap en muziek. Onder de titel ‘Uitvogelen’ gaan ze zich hierover buigen.