Hoe kiezen dieren hun leiders

Woensdag zijn de verkiezingen. In de aanloop daar naartoe gaat het al dagen over de vraag: wie wordt uiteindelijk de leider van het land? Dieren hoeven daar niet over te stemmen. Die zien het belang van goed leiderschap; zonder een sterke leider loop je immers veel grotere risico’s.  Hoe word je de baas in de dierenwereld? Daar kunnen politici in de mensenwereld misschien nog wel iets van opsteken. Renee Meissner (grote-grazerspecialist), Patrick van Veen, (bioloog en apenkenner) en Midas Dekkers (bioloog en schrijver) laten hun licht schijnen over leiderschap.

“De kunst van het leiderschap is niet om zelf leider te worden, maar dat de anderen jou als leider zien.” Dat is volgens Midas Dekkers cruciaal. En om daar iets van te leren moet je dus naar dieren kijken die zich in groepen bewegen. ‘Van een solitaire tijger kun je niets opsteken.” Daarnaast is leiderschap bij mensen, volgens Dekkers een typische mannenzaak. Bij dieren komt ook vrouwelijk leiderschap voor: “Bij Afrikaanse olifanten zijn de vrouwen de baas. Daar mogen de mannen niet eens in de buurt komen. Alleen als de vrouwen ontvankelijk zijn, maar de andere 349 dagen moeten ze lekker wegblijven.”
Voor dit onderwerp kijkt Dekkers trouwens het liefst naar kleine beestjes. “Mieren, termieten, bijen, dat soort volk. Daar is niemand de baas en toch maken ze met z’n allen iets groots, iets bijzonders, dat ze nooit in hun eentje zouden kunnen. Koninginnen hebben er ook niets te zeggen, ze moeten eieren leggen en verder hun mond houden. Ze hoeven niet te vergaderen. Laten we opereren als bijen, dat is het beste voor het land”.

Renee Meissner weet dat bij runderen ‘de hoeksteen van de samenleving” wordt gevormd door de vrouwengroep. “Een groep van moeders en dochters die de rest van hun leven bij elkaar blijven. De leidkoe is sociaal, heeft kennis (waar vinden we het beste eten, wat te doen als er gevaar dreigt) en heeft daarmee oog voor de traditie: hoe hebben we het altijd gedaan?
Stieren zijn er vooral voor de reproductie. Maar na een jaar of vijf zijn die wel uitgespeeld, dan trekken ze zichzelf terug en komt er weer een nieuwe stier in zicht. Die moeten eerst goed worden opgevoed en begeleid, stuur je jonge stieren te vroeg zelfstandig het bos in, dan lopen ze in zeven sloten tegelijk”.
En wie is er dan zo’n wijze leidkoe als je naar onze politieke leiders kijkt? “Dan denk ik direct aan Femke Halsema, die probeert de lekkere hapjes toch zo eerlijk mogelijk te verdelen!”

“Job Cohen is een typische zilverrug, de baas van een groep gorilla’s.” zegt Patrick van Veen. “Dat zijn rustige zachtaardige leiders. Kan ook serieus klappen uitdelen als dat nodig is.” Hij is het eens met Dekkers dat het erop gaat dat de hele groep de leider moet accepteren. Al is dat soms maar van korte duur. “Er is een beroemd verhaal van de apenonderzoekster Jane Goodall. Er was daar een jonge gorillaman die een lege jerrycan had gevonden en daar heel veel kabaal mee kon maken door op een boom te slaan. Iedereen was erg onder de indruk. Maar toen de anderen die truc ook doorhadden, was het snel afgelopen. En dan zie ik Geert Wilders voor me, veel lawaai, een uniek geluid, maar beklijft dat?”
Bij de bonobo’s zijn de vrouwen de baas. Daar zijn de mannen wel fysiek sterker, maar dat is blijkbaar niet genoeg. “De vrouwen zijn gericht op de sociale structuur, die sluiten coalities. En dan kun je als man alleen wel sterker zijn, maar als je drie vrouwen tegenover je hebt dan heb je daar niks meer aan.”