Hoe dieren ouder worden

Waarom wordt een muis slechts twee jaar en kan een schildpad wel honderden jaren oud worden? David van Bodegom schreef een boek over veroudering bij dieren. In ‘Het geheim van de schildpad’ onderzoekt de arts en verouderingswetenschapper wat het geheim is van een lang leven en wat wij mensen hierover kunnen leren van dieren.

Volgens David van Bodegom worden leeftijdsverschillen voor 25% bepaald door de genen en voor 75% door de leefstijl. Om lang mee te gaan moet je ‘leven als een mens’. Kortom, sloof je niet uit als een luipaard of zit niet de hele dag op je krent, als een luiaard.

Over het algemeen leven grote soorten langer dan kleine soorten. Dat geldt zowel voor zoogdieren, vogels, reptielen, insecten als voor planten. Een olifant wordt over het algemeen dus ouder dan een muis. Hoe komt dat? Allereerst kunnen grote dieren meer voorraden aanleggen als onderhuids vetweefsel, waardoor honger een minder groot probleem is. Zo kunnen mensen in het ergste geval weken zonder eten, terwijl muizen al na een paar dagen omkomen van de honger. Verder hebben grotere dieren minder last van de kou. Met hun grotere lichamen kunnen ze meer warmte vasthouden dan kleinere dieren. En grote dieren hoeven zich minder zorgen te maken over eventuele roofdieren. Zo moet een bosmuis continu op zijn hoede zijn, terwijl er voor de Groenlandse walvis weinig is om zich druk over te maken.

Een ander algemeen principe is de buitentemperatuur. Voor mensen en andere warmbloedige dieren geldt dat warmte vaak beter is dan koude. Waarom denk je dat veel ouderen hun laatste dagen in Spanje slijten? Door de warmte gaat de slijtage van het lichaam en dus de veroudering minder snel.

Maar, voor koudbloedige dieren geldt in principe het omgekeerde: de kou is dan juist het middel om oud te worden. Zo wordt een fruitvlieg gemiddeld slechts enkele weken oud bij mediterrane temperaturen. Leeft de fruitvlieg in Noorwegen dan kan hij bijna een jaar oud worden. Dat heeft ermee te maken dat de vlieg zich bij kou minder hoeft in te spannen en daardoor ook minder snel ‘slijt’. Dus waarom zou je je moe gaan maken?

Een ander mooi voorbeeld is het leven van schelpdieren. Zoals de noordkromp, een beetje de ‘reus’ onder de tweekleppigen. Dit schelpdier is zo’n 10 cm lang, is wit van kleur, met een zwarte buitenkant. Door zijn dikke pantser kan hij heel oud worden. De noordkromp heeft net als bij bomen, jaarringen, waarop de leeftijd goed is af te lezen. In onze wateren zijn exemplaren bekend die 100 jaar oud zijn geworden. Maar, in veel koudere omstandigheden, bij IJsland, is ooit een noordkromp gevonden van ruim 500 jaar oud. De verklaring: Hoe kouder het water, hoe langzamer het schelpdier groeit.

In zijn boek schrijft David van Bodegom dat mensen en andere zoogdieren slecht zijn in het repareren van hun eigen lichaam. Terwijl bijvoorbeeld krabben, zeesterren en hagedissen hun lichaam kunnen herstellen na een amputatie van een poot of staart, kunnen wij dat niet. Zoogdieren zijn dus eigenlijk wegwerpdieren, zo zegt hij.
Boekgegevens:

Titel: Het geheim van de schildpad
Auteur: David van Bodegom
Uitgeverij: Atlas Contact
Reeds verschenen