Heggenmus gaat vreemd

Een op de vijfentwintig mannen is niet de biologische vader van het kind dat hij opvoedt en adoreert. Moeder is vreemdgegaan met de buurman en pa verkeert in de veronderstelling dat hij het kind heeft verwekt. Dat zal een heggenmus niet overkomen! Mannetjes heggenmussen hebben hier wat op gevonden: om er toch zeker van te zijn dat hun zaad voor nageslacht zorgt, pikken ze vlak voor de paring aan het geslachtsorgaan van het wijfje. Als reactie hierop verlaat het zaad van eerdere minnaars haar vogellijf. Natuurlijk kennen ook de andere heggenmusmannetjes dit trucje, dus er rest de wettige echtgenoot maar een ding: waken als een tijger over zijn uitverkorene.

Meerdere vrouwtjes
Heggenmusmannetjes doen het met meerdere vrouwtjes, maar ook de vrouwen zijn notoire versierders. Ze doen het uit praktische overwegingen. Als ze paart met andere mannetjes zullen die altijd mee helpen met het voeden van de jongen. Zij denken namelijk dat het hún nakomelingen zijn. Zo verzekert het wijfje zich van een goede verzorging van haar kroost. De mannetjes waar ze mee vreemd gaat zijn meestal buurmannen die verscholen gehuisvest zitten in het dichte struikgewas. Ze moeten zich wel verstoppen want ze nestelen in het territorium van het heggenmussenstel. Soms loopt de ruzie tussen de heren zo hoog op dat er doden vallen. Maar er zijn ook heggenmusmannen die een oogje dichtknijpen als buurman langs komt. Per slot van rekening zal ook meehelpen met het voeren van de jongen.

Slim en flexibel
Heggenmussen zijn slim en flexibel. Ze kiezen een vorm van samenleven die hun op dat moment het beste uitkomt. Bepalend is het territorium dat ze bezetten. Want bij heggenmussen hebben zowel de mannen als vrouwen een eigen leefgebied. De wijfjes bouwen hun nesten het liefst in dicht struikgewas of in een haag. Als er genoeg voedsel in de buurt is kunnen ze volstaan met een klein territorium waar alle andere dames uit verjaagd worden. Is er weinig eten dan wordt het territorium veel groter. De mannetjes kiezen hun eigen leefgebied. De grootte daarvan is afhankelijk van de oppervlakte die hij nog kan verdedigen. Vrouwen en mannen hebben allebei maar één belang: zoveel mogelijk gezonde jongen grootbrengen. Alles draait er om of er voldoende voedsel te halen is. Onderzoekers hebben gekeken welke samenlevingsvorm het meest succesvol is bij de heggenmus. Als het mannetje er twee vrouwtjes op na houdt, kan hij drie tot vier jongen groot brengen per vrouwtje. Zij komt er qua nakomelingen het best vanaf als ze met twee mannetjes paart die allebei meehelpen met het grootbrengen van de jongen. Dat kan haar bijna zeven jongen per nest opleveren. Als ze een monogaam huwelijk komen er hooguit vijf jongen. Afhankelijk van territorium en voedselaanbod kiezen man en vrouw heggenmus hun samenlevingsvorm.

Moederziel alleen
Als je het muisgrijze vogeltje in de winter moederziel alleen rond het huis ziet scharrelen zou je niet vermoeden dat het zo’n opwindend seksleven heeft. Hij schuifelt met z’n buik bijna tegen de grond door de tuin op zoek naar eten. Met z’n spitse snavel peutert hij de insecten overal tussenuit. In het najaar schakelen ze probleemloos over op een menu van zaden. Hun maagwand verhardt zich waardoor ze in staat zijn de zaden te verteren. Door deze aanpassing kunnen ze in de buurt blijven om te overwinteren. Ze schuiven slechts een klein stukje op naar het zuiden of het noorden. Al heel vroeg in het voorjaar klinkt hun parelende lied vanaf een hoge zangpost.

Tekst: Carla van Lingen. Hoe dieren het doen, Passie en Paring in de achtertuin. Uitgeverij Fontaine.

Foto heggenmus; Daksaya. Kijk voor de  nieuwste foto's van deze fotograaf op Vroege Vogels fotogalerij