Grensmaas: de enige grindrivier van Nederland

Een rivier als de Grensmaas vind je nergens anders in Nederland. Anders dan de grote rivieren als IJssel, Rijn en Maas, is de grensmaas een grindrivier en heeft hij een relatief smalle en diep uitgesneden bedding. De rivier is nooit gekanaliseerd omdat de beleidsmakers in Nederland en België het hierover niet eens konden worden. Hierop besloot de Nederlandse overheid een nieuwe vaargeul te graven, het Julianakanaal. Dit was eigenlijk de redding van de Grensmaas.

Omdat de Grensmaas puur door regenwater gevoed wordt, kan het peil flink fluctueren. In 2003 daalde het debiet naar minder dan 10 m3 per seconde, terwijl bij het hoogwater van vorig jaar er ruim 3.300 m3 per seconde door de rivier stroomde. Dit is deels het gevolg van het verdwijnen van natuur bovenstrooms, dat voorheen als een soort spons fungeerden en zorgden voor een geleidelijke toevoer van water. Daarnaast zijn er ook stuwen aangelegd die soms heel veel water gelijk doorlaten, waardoor het waterpeil soms in een dag 2 meter op en neer kan gaan.

De Grensmaas was niet altijd zo mooi en dynamisch als het er nu bij ligt. Tot zo’n 30 jaar geleden was het water smerig en lag de rivier vast in zijn bedding. De overheid kwam met een driedelig plan om zowel veiligheid, grindwinning en natuurwaarde te vergroten. Met het winnen van het grind worden de kosten van de werkzaamheden gedekt en tegelijkertijd het rivierbed verbreed en verlaagd. Hierdoor heeft de rivier en de natuur meer ruimte en wordt het gebied ook bestendiger tegen hoogwaters. 

Vanaf 2008 is de Nederlandse kant grootschalig begonnen met het project waarbij het rivierbed verbreed wordt. Het idee van het beheer is hier: een eenmalige basisinrichting en daarna de handjes ervan af. Het water van de Grensmaas en de grazers vormen het gebied.