Grauwe kiekendieven met satelliet-zenders op weg naar Afrika

De bescherming van de Grauwe kiekendief is in Nederland goed georganiseerd. Mede dankzij de coöperatieve houding van boeren in het Oldambt en Zuidelijk Flevoland weet de soort zich op een niveau van 35-40 paar te handhaven. Wat er echter buiten de broedperiode gebeurd is met raadselen omgeven en daarom presenteert de Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief met trots een nieuw onderdeel binnen haar werkzaamheden. Met behulp van de nieuwste technieken op het gebied van vogeltrek kan het publiek de verrichtingen van kiekendief-vrouwtjes “Beatriz” en “Marion” op de voet volgen.

Al jaren jeuken de vingers van een aantal Europese Grauwe kiekendief-beschermers om meer te weten te komen over de trek naar de Afrikaanse overwinteringsgebieden. Ondanks het gegeven dat er in Europa de laatste honderd jaar duizenden Grauwe kiekendieven zijn geringd is het beeld omtrent trekroutes, de snelheid van migratie en de keuze van overwinteringsgebieden een raadsel. Op basis van een gering aantal terugmeldingen in Afrika en Zuid-Europa is de theorie van de zogenaamde “circulaire migratie” ontwikkeld: De Grauwe kiekendieven zouden via Spanje naar West-Afrika (met name Senegal) migreren en vanaf daar, aangespoord door grote groepen Trek-sprinkhanen, richting Centraal Afrika (Niger, Tsjaad) meereizen. Vervolgens zouden ze in het vroege voorjaar de gevaarlijke reis via Italië naar Noordwest-Europa aanvangen.

Er cirkelen rond de aarde een groot aantal satellieten. Vijf daarvan zijn uitgerust met een apparaat van het Franse Argos-programma. De zenders op de rug van onze twee kiekendief-vrouwtjes zenden signalen naar de Argos-satellieten die iedere derde dag peilen waar “Beatriz” en “Marion” zijn. Hierdoor is het mogelijk om gedetailleerde informatie over de trekroutes, waarschijnlijke tussenstops en migratie-snelheden te verzamelen. Dit in navolging van (veel) grotere soorten als bijv. Ooievaar, verschillende soorten arenden en bijvoorbeeld de Wespendief. Op onze site zijn verschillende links naar deze projecten opgenomen. De verkregen data zijn in verschillende kwaliteits-klassen onder te verdelen, met een nauwkeurigheid van enkele tientallen kilometers tot enkele honderden meters. De batterijen van de zenders worden door middel van zonne-cellen gevoed en als de beide wijfjes de komende drie jaar goed doorkomen dan gaan ze drie jaar lang data uitzenden.

Op onze website kan het publiek de migratie van de twee kiekendief-vrouwtjes volgen. Het eerste deel van de reis ging verrassenderwijs door Duitsland. Opvallend genoeg deden de beide wijfjes bekende broedgebieden van de soort aan. Deze ‘dispersie’ is mogelijk een belangrijk mechanisme om tijdens toekomstige broedseizoen rekening mee te kunnen houden.

Bescherming verdient een grensoverschrijdende aanpak
Natuurbescherming is opvallend genoeg nog vaak een nationale aangelegenheid. Binnen het nauwe wereldje van de Europese Grauwe kiekendieven-beschermers leeft echter al heel lang het idee dat een grens-overschrijdende aanpak de enige juiste strategie is. Het simpele gegeven dat onze kiekendieven ongeveer de helft van hun leven in Europa leven en de andere helft op het Afrikaanse continent doorbrengen geeft aan dat internationalisering van het beschermingswerk geen overbodige luxe is. Met name de problemen rond de bestrijding van de apocalyptische sprinkhanen-plagen met gevaarlijke pesticiden baart ons grote zorgen. We hopen dat de beide zender-vrouwen mooie data bij elkaar gaan vliegen tijdens hun reizen over de twee continenten.

Foto's: Hans Hut

Voor meer informatie:
- Werkgroep Grauwe kiekendief
- Algemeen over de grauwe kiekendief  (uit de serie vogeltrek)

Satelliet-telemetrie is reeds voor onderzoek aan verschillende andere vogelsoorten gebruikt. Een aantal voorbeelden met links:
-  Witte ooievaar
- Verschillende soorten arenden
- Visarend
- Verschillende roofvogelsoorten
- Eleonora’s valk
-  Bruine kiekendief