Govert Schilling: ISS en Wintersterrenbeeld

De komende week is het internationale ruimtestation ISS vanuit Nederland goed zichtbaar. Zaterdagavond 9 februari koppelde de spaceshuttle Atlantis aan het ISS; de Europese Columbus-module wordt vanuit het vrachtruim van de shuttle aan het ISS gekoppeld.

Het ruimtestation (met de vastgekoppelde spaceshuttle) is zichtbaar als een vrij snel bewegende, heldere 'ster' die aan het begin van de avond langs de hemel beweegt. In sommige gevallen zijn er zelfs twee passages waarneembaar, met een tussenpoos van ca. anderhalf uur (de omlooptijd van het ISS).

Kijk voor de exacte tijdstippen op www.allesoversterrenkunde.nl

In de wintermaanden is het sterrenbeeld Orion goed zichtbaar. Komende week staat het rond 21.00 uur 's avonds hoog boven de zuidelijke horizon. Na de Grote Beer is Orion een van de bekendste sterrenbeelden aan de hemel. In het midden staan drie sterren op een rij (de 'gordel' van Orion); daarboven en daaronder staan twee sterren wijd uit elkaar. Het sterrenbeeld heeft hierdoor de vorm van een zandloper.

De sterren van Orion staan niet allemaal even ver weg. De drie gordelsterren bevinden zich op een slordige duizend lichtjaar afstand van de aarde. Maar de ster Betelgeuze, in de linkerbovenhoek van het sterrenbeeld, staat veel
dichterbij: 430 lichtjaar. Dat betekent dat het licht van die ster er 430 jaar over doet om de aarde te bereiken. Vanavond zien we dus het licht dat in het jaar 1578 werd uitgezonden. Betelgeuze is een rode reuzenster, die binnen afzienbare tijd zal exploderen als supernova. Misschien heeft die ontploffing dus al plaatsgevonden, en is het licht van de explosie nog niet op aarde gearriveerd!

Onder de gordel van Orion, dus in de onderste helft van de zandloper, staat een klein groepje sterretjes waarvan de middelste er wat wazig uitziet. Dat is de beroemde Orionnevel, een grote wolk van gas en stof waarin nieuwe sterren worden geboren. Het is een van de dichtstbijzijnde stervormingsgebieden in het Melkwegstelsel, op een afstand van meer dan 1200 lichtjaar. Met een verrekijker is de nevel veel beter zichtbaar dan met het blote oog.

In de omgeving van Orion zijn ook enkele heldere sterren te vinden. Linksonder het sterrenbeeld schittert de ster Sirius; rechtsboven Orion, ongeveer op dezelfde afstand, staat Aldebaran in het sterrenbeeld Stier. En pal boven de grote zandloperfiguur, hoog aan de winterhemel, fonkelt de oranjerode planeet Mars.

Govert Schilling
www.allesoversterrenkunde.nl