Gierzwaluw is geen zwaluw, maar wat dan wel?

De snelle en gestroomlijnde gierzwaluw is een bekend gezicht in Nederland. Ze zijn zowel in landelijk als stedelijk gebied te vinden, waar zij nestelen bij oude gebouwen. Deze vogel is met zijn sterke sikkelvormige vleugels, gestroomlijnde lichaam en gespleten staart goed aangepast op het leven in de lucht. De gierzwaluw is zo goed aangepast, dat de vogel nooit de grond raakt. Anders zou hij niet meer goed kunnen opstijgen door zijn hele korte pootjes. Hij slaapt zelfs in de lucht op zo’n drie tot vijf kilometer hoogte, waar hij zich laat meevoeren door de luchtstroom. Dat maakt de gierzwaluw erg bijzonder. Wat ook uitzonderlijk is, is dat hij ondanks zijn naam en uiterlijk, helemaal geen zwaluw is. Maar wat is de gierzwaluw dan wel?

Tot welke groep behoort de gierzwaluw?

Gierzwaluwen zijn geen zwaluwen, ze vormen een aparte orde van vogels genaamd de ‘gierzwaluwen’. Deze orde bestaat uit drie families: gierzwaluwen, boomgierzwaluwen en zelfs kolibries. Deze vogels zijn te herkennen aan hun korte pootjes, puntige snavels en hun manier van vliegen.

Toch lijken de beide groepen vogels sterk op elkaar. Met een moeilijk begrip heet dat ‘convergente evolutie’. Dat betekent dat twee soorten die niet nauw aan elkaar verwant zijn, soortgelijke eigenschappen ontwikkelen onder soortgelijke omstandigheden. Zoals in dit geval: het leven in de lucht en jagen op insecten.

Waar kan je dat aan zien?

Hoewel gierzwaluwen qua uiterlijk een beetje op 'echte' zwaluwen lijken, onderscheiden ze zich toch van elkaar in bepaalde opzichten. Zo hebben zwaluwen vaak een platter lichaam en een meer uitgesproken gevorkte staart. Gierzwaluwen hebben een meer torpedoachtig lichaam en een ‘stompigere’ gevorkte staart.

Ook in het gedrag zijn er aantal verschillen zichtbaar. Zoals het nestgedrag bijvoorbeeld. Gierzwaluwen bouwen hun nesten vaak in holtes van gebouwen en langs rotsachtige kliffen. Voor hun nesten gebruiken zij modder, gras en veren. Zwaluwen bouwen kokervormige nesten van modder en klei tegen een steile helling.

Het vlieggedrag van beide soorten verschilt ook op een aantal punten. Gierzwaluwen vangen insecten vaak hoog in de lucht en hebben een strakkere en meer wendbare vlucht. Zwaluwen hebben een meer golvende vlucht en vangen hun prooien vaak dichterbij de grond of boven het wateroppervlak.

Dus laat je niet misleiden door de naam en het uiterlijk van dieren, want in de biologie kunnen ze nog steeds erg verschillen. Denk bijvoorbeeld aan vogels en vleermuizen. Hoewel de vleermuis een zoogdier is, hebben zij net als vogels vleugels ontwikkeld om te kunnen vliegen. Ze lijken in de lucht een beetje op elkaar, maar het zijn overduidelijk andere dieren.

Bron: Vogelbescherming Nederland & Scientias