Gaat de sint-jacobsvlinder het jacobskruiskruid temmen?

Het jacobskruiskruid is een gele plant die hoort bij het Nederlandse landschap en door veel insecten wordt bestoven. Om zichzelf te verdedigen, maakt de plant gif aan. Dat beschermt de plant tegen vraat, maar is gevaarlijk voor koeien en paarden wanneer die de plant in hun hooi krijgen. Onderzoekers van de Leiden Universiteit houden deze plant daarom nauwlettend in de gaten.

Een van de weinige soorten die het jacobskruiskruid kan temmen, is de rups van de sint-jacobsvlinder: de oranje-zwarte zebrarups. Deze rups gebruikt de alkaloïden, de giftige stoffen, voor zijn eigen afweer. Sterker nog, hij eet het liefst van de bloemen omdat daar de meeste alkaloïden in zitten, daar zitten namelijk ook nog eens veel nutriënten in. "Hier in de duinen van Meijendel zie je dat het jacobskruiskruid in evenwicht wordt gehouden door de sint-jacobsvlinder", zegt Klaas Vrieling, die na 30 jaar onderzoek naar deze plant afscheid neemt. "Het gaat een beetje in een cyclus. Een aantal jaar neemt het voorkomen van de rups ontzettend toe, waar op een gegeven moment bijna alle planten zijn opgevreten en de rupsen massaal sterven van de honger. Het jaar erna, krijg je dan weer een extra dip, omdat er dan een sluipwesp bijkomt die de rups weer opeet. Maar ook die sluipwesp heeft weer een parasiet. Deze plant heeft een super interessante dynamiek".

Er kleeft ook een negatief verhaal aan deze plant. Boeren en paardenhouders maken zich zorgen over de gifstoffen die de plant bevat. Staat het jacobskruiskruid in een wei, dan eten de meeste dieren er gewoon omheen. Maar belandt hij gedroogd in het hooi, dan kan de plant ernstige leverschade aanrichten bij koeien, maar vooral ook bij paarden. Dat in combinatie met de opmars die de plant maakt zorgt ervoor dat het voor wetenschappers extra interessant is om de natuurlijke vijanden te onderzoeken. "We denken dat de opmars vooral te maken heeft met klimaatverandering en verstoring in de bodem. Hier in de duinen zijn de planten in evenwicht met hun natuurlijke vijanden, maar in veel andere gebieden nog niet. Misschien ligt daar de oplossing wel." legt Bezemer uit.