Fossiele planten

Ruim 400 miljoen jaar geleden verschenen de eerste planten. Veel stelden ze nog niet voor. Een vertakt stengeltje van een paar centimeter met een knopje aan het uiteinde, meer was het niet. Blaadjes en bloemen kwamen pas véel later.

De oudste met het blote oog zichtbare fossielen van landplanten dateren van 425 miljoen jaar terug. Het zijn onooglijk kleine plantjes uit het Midden-Siluur van Ierland, Cooksonia geheten. Cooksonia-plantjes hadden vorkvormig vertakte stengeltjes met knopjes aan de uiteinden. In die knopjes zaten de sporen en daarom heten ze sporenkapsels ofwel sporangia. Zo'n 20 tot 30 miljoen jaar lang waren dit de meest voorkomende planten. Aan het eind van het Vroeg-Devoon zijn ze uitgestorven. 

Afstammeling van groene algen
Kort geleden zijn er microscopisch kleine vondsten gedaan in Oman die er op wijzen dat de landplanten al 475 miljoen jaar geleden bestonden. De oudste landplanten stamden naar alle waarschijnlijkheid af van groene algen die in zee leefden.

Alle planten van die tijd waren sporenplanten, zoals nu nog de mossen, de varens, de wolfsklauwen en de paardenstaarten. Maar ze zijn zo verschillend van de nu nog levende planten dat het vrijwel onmogelijk is te zeggen bij welke groep ze horen. Die oude planten zijn ook allemaal uitgestorven. 

'Haksel'
Over deze oerplanten is nog maar betrekkelijk weinig bekend omdat er maar weinig gave fossielen van gevonden worden. Vaak zijn de planten van grote afstand door rivieren aangevoerd voordat ze in de modder terecht kwamen en konden fossiliseren. Daardoor zijn de planten in de meeste gevallen in kleine stukjes gehakt voordat ze fossiel werden. Men spreekt in dit geval wel van 'haksel' en daar is weinig eer aan te behalen. Slechts op een paar plekken zijn de planten uit het Onder- en Midden-Devoon goed bewaard gebleven.

Een geweldige bron van informatie over de oudste landplanten is de zg. Rhynie chert. Bij het Schotse plaatsje Rhynie was 400 miljoen jaar geleden een soort Yellowstonepark met geisers die kiezelhoudend water uitbraakten. Daardoor is daar een compleet verkiezeld moeras ontstaan waarin de planten soms tot op de cel nauwkeurig bewaard zijn gebleven.