Evolutie cobragif gelinkt aan verdediging

Slangengif is een van de meest gevaarlijke en complexe biochemische mengsels uit de natuur. Het gif van een van de meest gevreesde groepen slangen ter wereld, de cobra’s, bevat onder andere cytotoxines: componenten die weefsel en huid wegvreten.

Dr. Freek Vonk van Naturalis Biodiversity Center maakt deel uit van een internationaal team van wetenschappers geleid door de University of Queensland dat onderzocht hoe dit unieke en gevaarlijke gif in de loop van de evolutie is ontstaan. Hun conclusies staan in het wetenschappelijke tijdschrift Toxins. Ze ontdekten dat het vleesetende deel van het cobra-gif vooral is ontstaan als verdedigingsmechanisme, en niet om prooien te vangen. Dit is de eerste keer dat de evolutie van slangengif aan verdediging wordt gelinkt.

Om vijanden af te schrikken maken cobra’s zich groot door hun nek te verbreden (‘hooding’) en hun vijand recht aan te kijken. Ook hebben sommige soorten waarschuwingskleuren op het lichaam. De onderzoekers zagen een verband tussen het ontstaan van deze verdedigende eigenschappen en het vleesetende deel van het gif. Cobra’s confronteren hun vijand in plaats van te vluchten, ze maken zich groot en proberen te imponeren en als dat niet helpt is het vleesetende en pijnlijke gif een goed plan B.

De onderzoekers vonden ook een verband met de capaciteit om gif te spuwen. “Cobra’s zijn nagenoeg de enige slangensoorten ter wereld die gif kunnen spuwen,” zegt Vonk. “Daarmee gebruiken ze het gif overduidelijk als verdediging.” Het gif van andere slangensoorten is uitsluitend geëvolueerd met als doel prooien snel te kunnen doden.

De onderzoekers concluderen dat het typische cobra-gedrag van rechtop staan en het verbreden van de nek vermoedelijk eerst in de evolutie is ontstaan, en dat dit de ontwikkeling mogelijk maakte van vleesetend gif dat hun vijanden ernstig verwondt maar niet doodt.

Cobrabeten zorgen voor hoge sterfte en ernstige verwondingen bij de inwoners van ontwikkelingslanden in tropisch Azië en Afrika, met grote gevolgen voor de economie en het sociale leven. “Elk jaar sterven er zeker 150.000 mensen aan de gevolgen van een slangenbeet. Het is belangrijk om te weten hoe dit gif is ontstaan”, zegt Vonk, die een Veni-subsidie van NWO ontving voor zijn onderzoek aan de evolutie van slangengif. “De kennis die we nu opdoen kan helpen bij het ontwikkelen van goedkopere en betere middelen om mensen die gebeten zijn door cobra’s snel en goed te behandelen.”

Bron: Naturalis Biodiversity Center