Dolf Jansen: satire

Satire. Hoewel de natuur vaak niet meer weet welke maand of jaargetijde het feitelijk is, weet iedereen met een kalender dat het toch echt september is. In de Romeinse telling trouwens de zevende maand dus dan is het opeens een stuk minder onlogisch, dat het nog steeds warm en zomers is. Voor mij is september al 34 jaar lang de maand dat het echte werk weer begonnen is. Dan heb ik het vooral over het theater. Een nieuwe voorstelling, vier of vijf keer per week spelen. En NS Volente, ook elke dag netjes op tijd op een volgende plek uitkomen. Wijk aan Zee, Bolsward, Wormer, Culemborg, Haarlem, Almelo. Ik zou hier nog zeker 70 plekken mee door kunnen gaan. 

Lees hieronder de gehele uitgeschreven column:

Acht dagen geleden speelde ik op de Uitmarkt in Amsterdam en raakte ik bijna per ongeluk aan de thematiek, die hier ook vaak langs komt. Hoe de natuur ervoor staat, hoe de invloed van de mens op natuur en klimaat is, wat voor veranderingen nodig zijn om de natuur te redden, economische activiteit in stand te houden en toch ook echt wel van belang vind ik, te overleven op deze kleine grote blauwe knikker in een oneindig universum. Ik deed op dat best grote podium op Museumplein, een flard van een tekst die ik schreef om een oudejaars voorstelling, ‘Flits bezorgd’. Een terugkerende regel in die tekst is, ‘het is allemaal de schuld van de boeren’. Omdat iemand de moeite nam een filmpje van een deel van wat ik deed zonder context, maar met veel woedende woorden ernaast, op een sociaal media te plaatsen, en mensen als Martin Bosma van de PVV en Wierd Duk van De Telegraaf, dat ook inhoudelijk wel een goed idee vonden, barstte de ophef met hoofdletters flink los. 

Ik nam aansluitend nog de moeite uit te leggen wat satire is en dat een deel van de lol van satire is, dat je sommige dingen niet helemaal of helemaal niet letterlijk moet nemen. Maar het zal u niet verbazen, dat dat vertaald werd als ‘Ja, als je een grap moet uitleggen, was het niet zo'n goeie grap’. Met daarachter wat bekende verwijzingen naar een Duitse leider uit de vroege jaren veertig. Waarom ik er nu aan raak? Natuurlijk denk ik op geen enkele manier dat alles, zelfs niet alles als het gaat over stikstof of klimaat, de schuld van de boeren is. Ik ken namelijk ook de vliegsector, auto's op toch maar weer verbrede snelwegen, grote industrie, de fossiele sector in de ruimste zin en het deel van de economie dat draait om het aanschaffen van niet echt nodige spullen, door mij meestal meuk genoemd, die ergens worden geproduceerd en in containerschepen, vrachtwagens en koeriersbusjes naar ons toe worden gebracht. 

Maar, grote dikke maar. Als de agrarische sector al maanden op hoge toon, met vaak pittige protestborden en uitspraken in interviews, met zoveel ondersteboven vlaggen dat er al kinderen opgroeien, die niet eens weten dat rood - wit - blauw de feitelijk correcte volgorde is, de toon zet, lijkt het mij wel passend daar wat tegenover te plaatsen. Plus, als het argument vol nogal wat harde uitspraken, lijkkisten met politici en feitelijke intimidatie van die politici en hun gezinnen is, dat de emotie zo hoog is opgelopen omdat de toekomst, omdat je grond, omdat grote onzekerheid, omdat je zoon of dochter, zou ik daar tegenover willen stellen dat mijn emotie en die van velen met mij, wellicht ook u geachte vroege luisteraar, ook heel hoog is opgelopen. Ik kan het niet verdragen, dat nog steeds snelwegen worden verbreed ten koste van natuur. Ik kan het niet verdragen, dat op allerlei manieren de fossiele industrie wordt ondersteund, terwijl we weten dat alles wat je uit de grond haalt, graaft of pompt ook feitelijk verstookt gaat worden en daarmee grote gevolgen heeft. Ik kan het niet verdragen, dat we de vernietiging van delen van onze planeet steeds vaker letterlijk van leefgebieden van de mens, zie Pakistan, zie China, zie delen van het Midden-Oosten en Afrika zien gebeuren, laten gebeuren en te weinig doen. Veel te weinig. Dat is mijn emotie. 

Geen wanhoop, echt nog geen wanhoop, maar wel verontwaardiging en ongeloof ook. En ja, dan schrijf ik een column. En ja, dan maak ik een voorstelling. En ja, dan schrijf en gebruik ik zinnen als ‘mest golft als een zure zee, Caroline op de tv, allemaal de schuld van de boeren. Anabool, injectiespuit, de koe, ze scheurt haar uiers uit. Allemaal de schuld van de boeren. De vlag hangt steeds weer op z'n kop en ons geduld raakt steeds meer op. Allemaal de schuld van de boeren. Maar ook, mijn vrouw wil seks zonder geluid. Anders lacht de straat haar uit. Allemaal de schuld van de buren’. 

Ik ga vier maanden toeren en spelen en hoopt dat u komt meezingen. 

Ik wens u een prettige zondag.