Discussie over kerncentrales zo oud als centrale zelf

Lees ook: Van Geel sluit tweede kerncentrale Borssele niet uit

De eerste Nederlandse kerncentrale verrees in 1968 in het Gelderse Dodewaard. In 1973 volgde het Zeeuwse Borssele. In datzelfde jaar barstte in Nederland de oliecrisis los. Dat deed het kabinet-Den Uyl in 1974 besluiten om er nog drie centrales bij te bouwen. Het besluit stuitte op hevig verzet in brede lagen van de bevolking en was het begin van het verzet tegen kernenergie.

Milieugroeperingen waren vooral bang voor de gevolgen van het radioactieve afval van de centrales. Gedurende de jaren '70 volgden grote demonstraties tegen kernenergie, met uitlopers in de jaren '80.

Den Uyls opvolger Dries van Agt probeerde de drie centrales aan de man te brengen door in 1981 een brede maatschappelijke discussie (BMD) op touw te zetten. De commissie begon met een anderhalf jaar durende informatiefase met hoorzittingen, waar vooral lobby- en actiegroepen zich lieten horen.

Na die tijd, vanaf januari 1983, mochten de burgers meepraten tijdens discussieavonden in zaaltjes door het hele land. De opkomst was matig, gemiddeld vijftien mensen kwamen op dit soort avonden af. Resultaat van de BMD was dat er geen nieuwe centrales bij mochten komen, maar de bestaande konden blijven.

Het in 1982 aangetreden kabinet-Lubbers legde de BMD (kosten 12 miljoen euro) echter naast zich neer en besluit tot de bouw van drie extra kernreactoren: in Delfzijl, op de Maasvlakte en een tweede in Borssele. De kernramp in het Oekraiense Tsernobyl (toen nog USSR) gooide echter roet in het eten van de premier. Ook veel voorstanders van nucleaire energie realiseerden zich de nadelen. De ramp in Tsjernobyl bracht tienduizenden demonstranten op de been voor een grote demonstratie bij Borssele in 1987.

Een ander nucleair project waar Nederland met België en Duitsland aan deelnam, was de bouw van een reactor in het Duitse Kalkar. Deze bijzondere broedreactor zou, behalve energie, ook nog nieuw radioactief materiaal opwekken. Daarmee kon men nog meer energie opwekken. De centrale riep vanaf het begin hevige protesten op, omdat dit proces te veel risico's met zich zou meebrengen. De in 1985 voor 3,5 miljard euro voltooide centrale, heeft nooit gedraaid. Inmiddels vergaderen en overnachten er gasten in wat nu Wunderland Kalkar heet.

Vooral milieugroeperingen als Greenpeace hebben in de loop der jaren veel actie gevoerd tegen kernenergie. Behalve Tsjernobyl waren ook schandalen rond een opwerkingsfabriek in het Britse Sellafield aanleiding om deze vorm van energie tegen te houden. De problematiek houdt de gemiddelde burger in de jaren '90 minder bezig dan in de jaren '70 en '80.

In 1994 besloot het kabinet-Kok de centrale in Borssele te sluiten in 2004, mede onder druk van milieugroeperingen. Een uitspraak van de rechtbank van Den Bosch in 2002 maakte dat besluit weer ongedaan. Het paarse kabinet zou geen goede afspraken hebben gemaakt met exploitant energiebedrijf EPZ.

De centrale in Dodewaard leverde vanaf maart 1997 geen elektriciteit meer. In 2003 viel het doek voor de kleine centrale.

Het kabinet-Balkenende besloot in 2003 de centrale in Borssele in elk geval open te houden tot 2013. Die sluitingsdatum blijkt korte tijd later een schadeclaim van de exploitant van maximaal 1 miljard euro op te leveren. Ook het argument van staatssecretaris Van Geel dat Borssele openhouden gunstig is voor het klimaat, trof doel. In 2006 komt het kabinet tot het besluit dat Borssele tot 2033 open kan blijven.

In ruil daarvoor moeten de energiemaatschappijen Essent en Delta, aandeelhouders van de Zeeuwse kerncentrale, 250 miljoen euro investeren in hun kolencentrales om de uitstoot van het broeikasgas CO2 schoner te maken. Een andere voorwaarde is dat de centrale moet voldoen aan de strengste eisen op veiligheidsgebied. Ander onderdeel van de afspraken is dat als Borssele uiteindelijk dicht gaat, de centrale meteen wordt gesloopt.

Zondag speculeerde Van Geel over het openen van een tweede kerncentrale in Borssele. Hij ziet mogelijkheden voor kerncentrales aan de kust en noemde als mogelijke vestigingsplaatsen Delfzijl, de Tweede Maasvlakte en Borssele. Daarbij tekende Van Geel aan, dat in Zeeland ,,draagvlak'' voor kernenergie bestaat. De locaties zijn eerder al genoemd door het Kabinet-Lubbers in 1982.

Greenpeace en Natuur en Milieu reageren verrast en geschokt op de uitspraken. De afgelopen jaren bleven actievoerders zich verzetten tegen de besluiten van de verschillende kabinetten. Ze blokkeerden transporten van en naar de centrales in Borssele.

Uit een peiling van Maurice de Hond in juni 2005 blijkt 40 procent van de Nederlanders zelfs voor meer kerncentrales te zijn. De meeste Nederlanders vinden ook dat de kerncentrale in Borssele langer open moet blijven (56 procent), al is de steun daarvoor wel minder dan in een eerdere peiling van De Hond (66 procent).

Bron: ANP