De plataan die Napoleon zag

Er is niet veel veranderd aan de Maliebaan in Utrecht nadat Napoleon Bonaparte er in 1811 met zijn leger doorheen trok. De brede laan met vier voetpaden, drie autowegen en vier rijen bomen is vandaag nog net zo statig als 200 jaar geleden. In de serie 'Wat zouden we horen als bomen konden spreken?' gaat verslaggever Tal Sarid op zoek naar het verhaal van een oude plataan aan de Maliebaan.

Napoleon bezocht Utrecht tijdens zijn, zoals historicus Roy de Beunje het noemt, charmeoffensief door Nederland. Met zo’n 10.000 soldaten marcheerde hij over de Maliebaan. Tijdens de militaire parade gebruikte Napoleon alle kansen om zijn populariteit te verstevigen. Het verhaal gaat dat hij een soldaat zag die de Keizer herkende van een voorgaande veldslag. Hij bevorderde de soldaat tot kapitein waarop men riep: ‘Vive l’empereur’ (Lang leve de keizer).

De 10.000 soldaten van Napoleon werden ondergebracht bij de 35.000 inwoners van Utrecht. Een zware last, maar niet voor de bewoners van de Maliebaan want daar werden alleen hoge officieren gestationeerd. Hiernaast kregen de bewoners van Utrecht, en van de hele republiek, te maken met de dienstplicht. Dit werd een regelrechte ramp want de Russische veldtocht die een jaar later plaatsvond, kostte bijna elke Nederlandse soldaat het leven.

De plataan die te vinden is aan de Maliebaan is in feite een cultuurproduct. Bedacht door de Engelsen in 1739, een ondertussen zeldzame variëteit in Nederland. “Zaak dus om dit stukje genetisch erfgoed te behouden, want de immense kroon met de bijzondere krullende takken is een lust voor de ogen”, aldus ecoloog Bert Maes. Deze variëteit is vele male groter dan de modernere platanen die vaak wél passen in smalle lanen. Ecoloog Bert Maes pleit er dan ook voor om de boom weer in de handel te brengen.

Heinrich Himmler was leider van de SS en een van de belangrijkste leiders van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Himmler was bijna geheel verantwoordelijk voor de Holocaust en is daarmee een van de grote oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog. Himmler was in 1942 vier dagen in Nederland voor gesprekken met de Nederlandse SS en met Anton Mussert van de NSB aan de Maliebaan: twee maanden later zullen de eerste Joodse Nederlanders naar de vernietigingskampen worden gedeporteerd. Onder andere via het treinstation aan de Maliebaan. Het vreemde is dat alles er nu nog net zo uitziet als toen.