De cruise: MOCCHA

Sinds het begin van de industriële revolutie stijgt de hoeveelheid CO2 op aarde door het gebruik van fossiele brandstoffen. De stijging van het broeikasgas CO2 zorgt voor een stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. In het verleden van de aarde heeft het klimaat al vaak gevarieerd, toen de dinosauriërs leefde was het veel warmer bijvoorbeeld, en zo’n 20 duizend jaar geleden (de laatste ijstijd) was het veel kouder.

Nu zijn dat klimaatvariaties over lange periodes, in het geval van de ijstijden bijvoorbeeld waren het periodes van wel 100.000 jaar. Maar het klimaat varieert ook op veel kleinere tijdschalen. Zo konden door de hogere temperaturen de Vikingen tijdens het middeleeuwse klimaatoptimum (een periode met een significant hogere temperatuur dan omringende perioden ) het zuiden van Groenland koloniseren. Het middeleeuwse klimaatoptimum en de periode die daarop volgde, de kleine ijstijd, worden veelal verklaard door veranderingen in het aantal zonnevlekken op de zon. Hoe meer zonnevlekken hoe warmer het op aarde wordt. Gemiddeld verandert het aantal zonnevlekken om de 11 jaar.

Er zijn mensen die zeggen dat je met behulp van de zonnevlekcyclus de komende Elfstedentocht kan voorspellen, die zou immers, hoe kan het ook anders om de 11 jaar gereden kunnen worden. Echter het is nog steeds onduidelijk wat voor gevolgen deze zonnevlekcyclus heeft op de temperatuur en andere klimaatverschijnselen zoals neerslag, en des te meer hoe deze natuurlijke zonnevlekcyclus reageert op grotere klimaatsveranderingen zoals we die nu verwachten door ‘global warming’. Op basis van de zonnevlekcyclus zouden we nu bijvoorbeeld in tegenstelling van opwarming van de aarde een kleine ijstijd verwachten. Om dit te onderzoeken heb je archieven nodig met een continue hoge resolutie (bijvoorbeeld jaarlijks) over een lange periode nodig. In ons onderzoek (Multidisciplinary study Of Continental/ocean Climate dynamics using H igh-resolution records from the eastern MediterraneAn* (MOCCHA) ) denken we twee uitstekende plekken daarvoor gevonden te hebben in de Oostelijke Middellandse zee: de Golf van Taranto en de Ionische zee (zie kaartje).

Boringen eerder genomen in deze regio’s vertonen gelamineerde sedimenten die niet verstoord zijn door het graven van organismen op de zeebodem over langere tijd, waardoor het mogelijk is om met behulp van deze boorkernen een hoge resolutie studie te doen. In onze studie zijn er mensen die kijken wat voor soort algen er elk jaar groeide, of  wat voor chemische componenten zich in het sediment bevonden. Het soort alg of de chemie kan ons vertellen of er bijvoorbeeld veel regen viel, of het heel koud was en of de zeestromingen heel anders liepen. Het Middellandse zeegebied ligt precies op de grens van twee grote klimaatsystemen: de Noordelijke Atlantische Oscillatie (die onder andere de hoeveelheid wind en regen bij ons beïnvloed) en het Afrikaan moesson systeem. Veranderingen in en het opschuiven van zulke klimaatsystemen op korte tijdschalen kunnen we dus goed waarnemen in dit gebied. Bovendien ligt de Golf van Taranto dicht bij de kust en word het systeem daar ook grotendeels beïnvloed door water dat uit de grote rivieren van Italië stroomt. Dit maakt het mogelijk te zien wat er op het land gebeurd op korte tijdschalen.

Tijdens onze komende expeditie, 28 november, zullen we beide locaties bezoeken om ten eerste onze sedimentvallen op te halen. Deze sedimentvallen zijn tijdens een tocht vorig jaar uitgezet langs een transect en zijn een soort van gigantische trechters (FOTO) waarin al het materiaal dat normaal gezien naar de zeebodem zou zakken word opgevangen. Onderin de trechter bevinden zich bekers waarin dit ‘sediment’ opgevangen wordt. Elke maand schuift er automatisch een nieuwe beker onder de trechter. Met behulp van dit ‘sediment’ kunnen we kijken wat voor algen er bijvoorbeeld nu groeien of wat voor chemische componenten we kunnen vinden bij welke klimaatsomstandigheden en ook in welke gebieden van ons onderzoeksgebied verschilt het of je ver weg of dicht bij een rivier aanvoergebied bevind. Deze informatie kunnen we dan gebruiken om het klimaat in het verleden te onderzoeken.

Ten tweede proberen we nog dieper te boren. Bij hele diepe boringen kunnen we misschien zien hoe de klimaatsveranderingen op korte tijdschalen werden beïnvloed door de koudere temperaturen van de laatste ijstijd. Op het onderzoeksschip gebeurd buiten dit nog veel meer, zo zijn er stofvangers aan boord waarmee we kunnen zien of er bijvoorbeeld soms stofdeeltjes vanuit de Sahara in de Middellandse Zee terecht komen. Ook werkt er nog iemand anders aan boord om te onderzoeken wat voor organismen er zouden kunnen leven in de zoute diepzee van de Ionische zee.