Dassenburcht ontregelt treinverkeer: volg de laatste ontwikkelingen

Door de aanwezigheid van dassen onder het spoor zijn twee trajecten in Nederland op dit moment gesloten, uit angst dat het spoor verzakt. Dit is in het Friese Molkwerum en het Brabantse Esch. Over de situatie is een spoedoverleg gaande met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Volg in dit artikel de laatste ontwikkelingen met betrekking tot de aanpak van deze dassenburchten. 

Volgens spoorbeheerder ProRail zitten er op veertig locaties van het land dassen bij en onder het spoor. Dit is met name in het oosten van Nederland. Volgens een woordvoerder is dit al jaren bekend en worden deze plekken nauwlettend in de gaten gehouden. Hij spreekt echter van een uitzonderlijke situatie in het Friese Molkwerum en het Brabantse Esch, waar momenteel geen treinen rijden vanwege de vrees dat door de dassen het spoor verzakt. "Maar de dassen zijn wel duidelijk in opkomst."

De dassenburchten bij Molkwerum en Esch waren al bekend bij ProRail en er waren procedures gestart voor herstel. De laatste dagen bleek echter uit inspectie dat de dassen opeens veel actiever waren gaan graven met directe gevolgen voor de veiligheid van het spoor. 

Omdat de das een beschermde diersoort is, kan ProRail niet zomaar maatregelen nemen. Hiervoor is eerst toestemming nodig van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). "De dassen leiden niet overal tot problemen, we kunnen ze dan ook niet zomaar wegjagen", zegt de woordvoerder.

ProRail verwacht voor het verplaatsen van de dassen in Molkwerum (Friesland) deze week nog toestemming te krijgen. De spoorbeheerder begon hier afgelopen zondag met de bouw van een kunstburcht. De dieren moeten de komende tijd hun huidige onderkomen verlaten, waarbij gebruik wordt gemaakt van ontmoedigingsmaatregelen zoals geursporen en licht en geluid. De woordvoerder verwacht dat het hele proces, inclusief herstel van het spoor en het plaatsen van kilometers aan hekwerk in de grond om te voorkomen dat de dieren terugkeren, meer dan een maand gaat duren.

Of deze aanpak ook in Esch wordt toegepast, is nog onduidelijk. Volgens ProRail kan het zijn dat de situatie hier anders is.

De problemen die dassen veroorzaken aan het spoor zijn niet beperkt tot Nederland. Ook in Duitsland zorgen de dieren voor uitgevallen treinen. Zo is een spoorlijn tussen Unna en Frödenberg gesloten omdat een groep van 39 dassen zich daar gevestigd heeft. Voorlopig is nog niet besloten hoe het probleem opgelost moet worden. Het verjagen van alle dassen is lastig en kost veel tijd. Daarna zouden alle gaten in de grond moeten worden opgevuld. Naar schatting zou dat 6 miljoen euro kosten.

Ook elders in Duitsland hebben de dassen voor problemen gezorgd. Bij Freinsheim was het spoor in 2021 en 2022 meer dan een jaar gesloten door de gangen die de dassen hadden gegraven. De Deutsche Bahn had toestemming om op de dieren te jagen en ze te doden, maar de spooraanbieder heeft niet één das kunnen vangen. Waarschijnlijk zijn de dieren uit zichzelf weggetrokken. Er waren veel herstelwerkzaamheden omdat de dassen tunnels tot wel 9 meter diep hadden gegraven.

Reizigersorganisatie Rover wil dat de dassen die zorgen voor problemen in het treinverkeer direct worden verplaatst. Spoorbeheerder ProRail moet hiervoor met spoed een ontheffing krijgen, zegt de organisatie in een reactie op berichten over dassen onder het spoor. Ook wil Rover dat de NS extra treinen inzet op de omreisroute tussen Den Bosch en Eindhoven.

Volgens Rover moeten reizigers in Brabant nu overstappen in zowel Den Bosch als Tilburg. De organisatie vraagt de NS te kijken naar andere oplossingen, zoals tijdelijke Intercity-verbindingen tussen Utrecht en Tilburg en extra Intercity's tussen Eindhoven, Tilburg en Breda.

De NS liet al weten dat er tijdens de spits extra treinen worden ingezet en dat er ook langere treinen rijden. Hoewel het woensdagochtend druk was, hoefden er volgens een woordvoerder geen reizigers op de perrons achter te blijven. De extra reistijd is gemiddeld een half uur tot een uur. Het treinverkeer tussen Den Bosch en Boxtel ligt sinds dinsdag stil als gevolg van dassenburchten bij Esch.

"De Flora- en Faunawet biedt voor dringende redenen wel de mogelijkheid voor een ontheffing voor het verplaatsen en verstoren van dassen", zegt Rover. "Nu twee spoorlijnen zijn ondergegraven en het treinverkeer daar is stilgelegd is deze dringende reden zeker aanwezig."

Rover wil dat ProRail in het vervolg voorkomt dat dassen bij en onder het spoor terechtkomen. "Met een generieke ontheffing zou ProRail preventieve maatregelen mogen nemen, zoals het plaatsen van rasters. Maar dat moet wel gebeuren voordat dassen zich definitief op een locatie vestigen."

ProRail zou een zerotolerancebeleid moeten hanteren als het gaat om dassen die langs het spoor leven. Dat zegt Friso Derikx, voorzitter van de Stichting Dassenwerkgroep Brabant. "Dassen worden getolereerd en kleine holen kunnen niet veel kwaad, maar zodra het burchten worden ontstaan er problemen."

Omdat de das een beschermde diersoort is, mag ProRail niet zomaar ingrijpen. Daarvoor is toestemming nodig van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Voor de dassen onder het spoor bij het Brabantse Esch en het Friese Molkwerum is een aanvraag ingediend maar volgens Derikx zou de spoorbeheerder een algehele ontheffing moeten hebben, zoals de waterschappen. "Bij de waterschappen is het risico van dassen al eerder onderkend", zegt Derikx. "In Oost-Brabant leven al jarenlang dassen, ook in de buurt van dijken. In de loop der jaren is duidelijk geworden dat ze problemen kunnen veroorzaken."

Doordat de dassenpopulatie zich meer en meer uitbreidt, komen de dieren op steeds meer plekken voor in Nederland. "En dus kunnen ze op grotere schaal voor overlast zorgen. ProRail had uit voorzorg al zo'n generieke ontheffing moeten krijgen", aldus Derikx, die het ziet als een preventieve maatregel. Met zo'n vergunning mag bij een beginnend hol namelijk direct worden ingegrepen, zodat er geen dassenburcht ontstaat. "Omdat de dieren er al zo'n lange tijd verblijven, zijn er meerdere grote holen die bovendien diep in de grond zitten. Daardoor moeten in Friesland de spoorrails en bielzen verwijderd worden. Als er eerder was ingegrepen, was het sneller opgelost." In Esch is de situatie volgens hem minder ernstig.

Staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat "betreurt het ten zeerste" dat zo'n 50.000 reizigers per dag getroffen worden door het stilleggen van het treinverkeer tussen Den Bosch en Boxtel. Daartoe heeft ProRail besloten vanwege een groot risico op verzakking van het spoor door dassenburchten bij het Brabantse Esch. In een Kamerbrief zegt ze met alle betrokken partijen te zoeken naar een structurele oplossing.

De staatssecretaris zegt dat het haar "extra zorgen" baart dat treinreizigers op twee locaties tegelijk hinder ondervinden. Ze dringt er bij ProRail op aan de overlast voor reizigers zo veel mogelijk te beperkten. In de toekomst kan dit opnieuw gevolgen hebben voor de stabiliteit van het spoor waardoor het treinverkeer stil komt te liggen. "Ik ga daarom samen met alle betrokken partijen kijken hoe we zowel de belangen van de reizigers per spoor als het belang van de dassen (en andere beschermde dieren) structureel beter kunnen verenigen", schrijft Heijnen. Ook moet de spoorbeheerder de activiteiten van dassen rond het spoor extra goed in de gaten houden.

ProRail heeft toestemming gekregen om de dassenburcht onder het spoor bij het Noord-Brabantse Esch af te graven, om de dassen te verhuizen. Hierbij zijn vooralsnog geen dassen aangetroffen. Dat laat een woordvoerder van spoorbeheerder ProRail aan het begin van de zondagmiddag weten. "We zijn ze nog niet in levenden lijve tegengekomen en dat is goed nieuws, want dat betekent dat we kunnen doorgaan met de werkzaamheden."

Afgesproken is dat als tijdens de graafwerkzaamheden dassen opduiken, even wordt gestopt om de dieren de kans te geven weg te gaan, legt de woordvoerder uit. Maar de werkzaamheden zijn nog niet klaar, geeft de zegsman aan. "We gaan van hol naar hol, en zien veel gangenstelsels. Ze hadden behoorlijk huisgehouden, er zijn ongeveer 25 pijpen aangetroffen", vertelt een woordvoerder van ProRail.

Er staan ook wildcamera’s. Daarop zijn de afgelopen twee dagen ook geen activiteiten van dassen waargenomen, aldus de woordvoerder. "Daarvoor wel." In de nacht zijn er geen werkzaamheden en de das is een nachtdier, aldus de woordvoerder. "Maar we zien nu vooral ratten."

Ondanks dat er vooralsnog dus geen dassen zijn aangetroffen, blijft voorzichtigheid geboden, vertelt de woordvoerder. "We moeten voorzichtig te werk gaan, zodat mochten we toch iets tegenkomen, er geen schade wordt aangericht." Vrijdagochtend begon ProRail aan de herstelwerkzaamheden. Als alles voorspoedig loopt kunnen er mogelijk eind volgende week weer treinen kunnen rijden, zo verwachtte ProRail toen.

De dassen zelf zijn niet meer gezien de afgelopen dagen. Wel zijn een stukje verderop sporen van de dieren aangetroffen, vertelt de woordvoerder. "Het lijkt erop dat de ontmoedigingsmaatregelen hebben gewerkt." ProRail laat zich over de aanpak adviseren door stichting Das&Boom, die veel expertise over de dieren in huis heeft. "We leren iedere dag bij. We moeten toch leren om met de das te leven", aldus de woordvoerder van de spoorbeheerder.

Alle dassenburchten bij het spoor in het Brabantse Esch zijn verwijderd. Dat meldt spoorbeheerder ProRail, die ook even verderop in Vught is begonnen met werkzaamheden om dassenburchten onder dezelfde spoorlijn weg te halen.

Volgens ProRail zijn in Vught meerdere dassenburchten gesignaleerd. Zondagavond kreeg de spoorbeheerder een vergunning om ook daar aan de slag te mogen. Bij de gangen zijn kleppen geplaatst, waardoor dassen er nog wel uit kunnen, maar niet meer terug kunnen. Maandagochtend is er gestart met het ontgraven van de dassenburchten. Daar trof men tot nu toe 17 gangen aan. Bij de werkzaamheden is ProRail tot nu toe nog geen dassen tegengekomen.

Tussen Den Bosch en Boxtel in Noord-Brabant rijden sinds woensdagochtend 29 maart weer treinen en ook bij Vught is het spoor inmiddels hersteld. 

De dassen zijn tijdens de werkzaamheden in beide plaatsen niet meer gezien en vermoed wordt dus dat de dieren zijn verhuisd. Bij inspectie van de gegraven gangen bleek overigens ook dat een aantal voor rekening kwam van de bever, net als de das een beschermde diersoort. Maar ook in die gangen werden geen bevers meer waargenomen.

Rijkswaterstaat controleert deze week de A50 bij Hernen (Gelderland), omdat ook hieronder burchten zijn gegraven door dassen. Een specialistisch team gaat kijken in hoeverre de burcht effect heeft op onder andere de technische staat van de weg, meldt Rijkswaterstaat woensdag. Volgens een woordvoerder brengt de burcht de verkeersveiligheid op de A50 vooralsnog niet in gevaar. Ook bij andere wegen waar dassenburchten zijn, is het volgens Rijkswaterstaat vooralsnog veilig. De wegen worden continue gemonitord op allerlei zaken, waaronder ook burchten, aldus de verkeersdienst. Het is niet bekend hoeveel dassenburchten er bij snelwegen zijn.

Bij de beoogde noodopvang voor achthonderd asielzoekers in de Gelderse gemeente Heumen zitten drie dassenburchten. Volgens de Stichting Das en Boom is daarom verboden om op die plek paviljoens en woonunits te bouwen, aangezien de das beschermd is en niet gedood, verjaagd of verstoord mag worden. Das en Boom heeft donderdag bij de provincie Gelderland gevraagd om te handhaven. Als er toch een ontheffing voor de crisisnoodopvang wordt gegeven, stapt de stichting naar de rechter, zegt voorzitter Jaap Dirkmaat.

Heumen wist volgens een woordvoerder wel dat er dassen bij het gebied zaten, maar denkt dat het COA daarvoor een ontheffing kan krijgen bij de provincie, die over de Wet natuurbeheer gaat. "Het is kiezen tussen twee belangrijke zaken: natuurbescherming en vluchtelingenopvang, die zo noodzakelijk is", aldus de gemeentelijke zegsman.

De dassenburchten in Heumen zijn volop in gebruik bij de dieren volgens Dirkmaat. Een van de drie burchten is zelfs eeuwenoud. "Heumen bouwde vorige zomer nog twee dassentunnels onder een nabijgelegen doorgaande weg. Dan is het onvoorstelbaar dat de gemeente nu akkoord gaat met drukte door bewoning, lawaai en af en aan rijdende vrachtwagens om de opvang te bevoorraden. Dassen kunnen daar helemaal niet tegen en zouden meteen op de vlucht slaan. En dat verbiedt de Wet natuurbescherming."

Bron: ANP