Canon van de Nederlandse natuur

Van de grutto en de vliegenzwam tot het raderdiertje en het veenmos. Vijftig karakteristieke planten, dieren en schimmels staan centraal in de eerste ‘Canon van de Nederlandse natuur' van Dick de Vos. Het boek gaat over soorten, die kenmerkend zijn voor onze leefomgeving. Van haring tot knotwilg en van de grote vuurvlinder in Overijssel tot het zinkviooltje in Zuid-Limburg. Maar ook de inmiddels uitgestorven maashagedis - in 1778 opgegraven in Limburg – heeft een plek gekregen in de natuurcanon.

Uiteraard mag onze Nationale Vogel niet ontbreken in de Canon. De grutto, de Koning van de weide, die zo kenmerkend is voor ons veenweidelandschap. Dick de Vos schrijft: ‘een kievit loopt, maar een grutto schrijdt, in het diepst van zijn gedachten waant hij zich een ooievaar’. Grutto’s overwinteren vooral in Afrika en komen na een tussenstop in het zuiden van Spanje en Portugal weer bij ons terug. Onze Nationale Vogel verkeert al decennia in zwaar weer. Hadden we rond 1975 in Nederland nog zo’n 120.000 broedparen. Nu is er slechts een kleine 30.000 paar van over.

De Canon van de Nederlandse natuur begint niet met de grutto of een ander dier, maar met een geur. De fijne aardse lucht, die je in de zomer kunt opsnuiven, na een flinke regenbui. Deze zo kenmerkende zware, zoete geur wordt ook wel ‘petrichor’ genoemd. Dit wordt veroorzaakt door het stofje geosmine. Dat is een soort alcohol die wordt afgescheiden door micro-organismen die op en in de bodem leven. Letterlijk betekent geosmine, grondgeur, en je vindt het zowel in de bodem, als in en om bepaalde planten.

De Canon van de Nederlandse natuur gaat niet alleen over het leren kennen van bepaalde soorten. Het gaat – zoals gebruikelijk in een canon­ - vooral om het verhaal achter deze dieren en planten. De 50 soorten zijn vensters. Zo luidde de haring de Gouden Eeuw in en staat het radardiertje symbool voor de opmars van de microscoop, waarmee het ‘onzichtbare’ zichtbaar kon worden gemaakt.

De liefde voor natuur kan niet vroeg genoeg beginnen. En daarom is Vroege Vogels onlangs gestart met de campagne Expeditie10. Het doel: zoveel mogelijk leerlingen in het basisonderwijs kennis laten maken met dieren, planten en schimmels die bij hen in de buurt leven. Elke soort presenteert zichzelf in een animatiefilmpje. Leuk voor thuis, maar ook handig in de klas. Drie van de tien soorten staan ook in de Canon: de gewone regenworm, de grote brandnetel en de vliegenzwam. De overige soorten zijn: klein koolwitje, zomereik, gewone pad, mol, kauw en akkerhommel. Kijk voor meer informatie op expeditie10.nl

Titel: Canon van de Nederlandse natuur

Auteur: Dick de Vos

Uitgeverij: KNNV