Asymmetrie in de natuur

Voor veel diersoorten is symmetrie aantrekkelijk. Zo hebben bijvoorbeeld boerenzwaluwen een voorkeur voor een partner met een symmetrische staart. Een groeiende groep wetenschappers is juist bezig met de onspiegelbare natuur.

Evolutiebioloog Menno Schilthuizen verdiept zich al jaren in asymmetrische dieren en planten. Zoals slakken: bij linksom gewonden slakken wijst de opening naar links, bij rechtsom gewonden slakken naar rechts. Of de wenkkrab, die heeft twee verschillende scharen, een felgekleurde, grote schaar en een 'gewone' schaar.

"Wanneer twee vormen bestaan, is het vaak niet genetisch vastgelegd tot welke spiegelbeeldvorm een individu zich ontwikkelt, maar is het een toevalsproces", zegt Schilthuizen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de wenkkrab. Die heeft een felgekleurde, grote schaar en een 'gewone' schaar. Met de grote schaar wenkt hij de vrouwtjes. "De vrouwtjeskrabben hebben geen voorkeur om met een bepaalde kant gewenkt te worden. Zij letten meer op de kleur van de schaar en wanneer de krab begint te zwaaien." Het mechanisme achter de verschillende scharen? "Mogelijk produceert een groeiende schaar een stofje dat de groei van de andere kant remt. Het verschil in groeisnelheid wordt hierdoor versterkt, en zo zou bij een klein verschil in groeisnelheid een groot verschil in grootte kunnen ontstaan."

Menno Schilthuizen studeerde in Leiden en promoveerde in 1994 cum laude op een proefschrift over slakken. Sinds 1 januari 2013 is hij hoogleraar ‘Kenmerkevolutie en biodiversiteit’ aan de Universiteit Leiden en werkt hij bij Naturalis Biodiversity Center. Hij werkt ook aan een boek over de evolutie van geslachtsorganen. In 2014 houdt hij zijn oratie over asymmetrieën in de natuur.