Amazone loopt het risico om 'in te storten'

Wereldwijd staat er nog zo’n 350 miljoen hectare aan tropische regenwouden. Maar veel van deze bossen staan flink onder druk. In een nieuwe studie in Nature laten wetenschappers zien dat het Amazoneregenwoud deze eeuw het risico loopt om ‘in te storten’. Met de verwachte klimaatverandering zou het gebied in 2050 zo’n last van droogte kunnen krijgen dat er een kantelpunt wordt bereikt, waarbij bossen op grote schaal gaan verdwijnen. In Vroege Vogels een gesprek met bomen-expert Hans ter Steege. Hij is verbonden aan Naturalis en de Universiteit Utrecht en is betrokken bij de nieuwe studie.

Het onderzoek laat zien dat de tropische regenwouden wereldwijd sneller achteruitgaan dan gedacht. En dat terwijl dit soort bossen juist enorm belangrijk zijn in het dempen van klimaatverandering. In regenwouden als de Amazone ligt enorm veel koolstof opgeslagen. Maar door stijgende temperaturen, ontbossing, branden en extreme droogte worden dit soort belangrijke gebieden steeds kleiner. Het bos verdroogt. Minder bomen betekent ook minder verdamping, dus ook minder regenval. De biodiversiteit stort vervolgens in en het woud zal op een gegeven moment per saldo meer CO2 uitstoten dan het absorbeert.

Hoe gaat het met de tropische regenwouden? En wat hebben deze bossen met elkaar gemeen, als eeuwenlange thuisbasis voor miljoenen soorten? Deze vragen staan centraal in het onderzoek van Ter Steege en zijn team. Ze hebben ontdekt dat al deze bossen voor de helft bestaan uit slechts een klein aantal algemene soorten. Het is nog niet duidelijk hoe dat kan. ‘Waarschijnlijk zijn de zeer algemene soorten beter bestand tegen insecten en schimmels dan de zeldzame soorten, waardoor ze een hogere dichtheid kunnen bereiken’, aldus Ter Steege. Onlangs toonde een ander onderzoek waaraan Ter Steege meewerkte dat nog slechts 15 procent van het Atlantisch Woud in Brazilië resteert. De rest is gekapt en beschadigd geraakt door de grote bevolkingsdruk en ontbossing die het land kent.

De gebieden met de grootste regenwouden zijn de Amazone, Congo, Borneo, Mekong en Zuidoost-Azië. Veel van deze bossen staan flink onder druk. De belangrijkste bedreiging is de oprukkende industriële landbouw. Veel bomen verdwijnen voor de aanleg van bijvoorbeeld oliepalm plantages, soja en mais. Niet alleen de biodiversiteit in deze bossen staat enorm onder druk door de ongebreidelde houtkap. Ook het klimaat. Het regenwoud is namelijk erg belangrijk voor het vastleggen van koolstof. Daarom is het beschermen van deze bossen essentieel in de strijd tegen klimaatverandering.

Vorig jaar organiseerde de Braziliaanse president Lula da Silva nog een bos-top met alle ‘Amazonelanden’. Dat zijn Brazilië, Bolivia, Colombia, Ecuador, Guyana, Peru, Suriname en Venezuela. Op deze conferentie is een alliantie opgericht om ontbossing in de Amazone te bestrijden. Met als doel te voorkomen dat we een gevaarlijk ‘kantelpunt’ bereiken. Overigens zijn de 8 landen op de top het niet eens geworden over een termijn waarop er in het regenwoud geen ontbossing meer mag plaatsvinden.

Op de VN-klimaatconferentie in Glasgow in 2021 hebben 140 landen onder leiding van de toenmalige Britse premier Johnson afgesproken dat er in 2030 geen ontbossing meer plaats mag vinden. Ook moet er meer geïnvesteerd worden in duurzame bosbouw.