60 jaar na Silent Spring

Toen de Amerikaanse biologe Rachel Carson in 1962 kwam met een boek over de effecten van gewasbeschermingsmiddelen op mens en milieu, zorgde dat voor een ware aardverschuiving. Silent Spring (in Nederland vertaald als ‘dode lente’) gaat over de risico’s van pesticiden als DDT en PCB’s voor mens en dier. De titel verwijst naar de lente in het jaar, dat de vogels niet meer zingen, doordat zij als gevolg van het gebruik van bestrijdingsmiddelen zijn uitgeroeid. Wat is de nalatenschap van Carson? En waar staan we nu, 60 jaar later? Wij spreken zondag met bioloog en bestrijdingsmiddelen-expert Peter Leendertse van CLM Onderzoek en Advies.

Carson schreef onder meer over de futen in het Californische Clear Lake, die in de jaren ’50 vrijwel allemaal stierven, nadat er flink was gespoten tegen de muggen, met een aan DDT verwante stof. Allemaal ten gunste van het toerisme en de hobbyvissers. In Nederland werd in 1964 massale sterfte gemeld van grote sterns in de Waddenzee. De populatie liep terug van 40.000 broedparen naar 600 paren in 1965.

Zes decennia na Silent Spring worden er wereldwijd nog steeds veel bestrijdingsmiddelen gebruikt. Maar er lijkt een kentering gaande. Zo wil de Europese Commissie, dat het gebruik en risico van chemische pesticiden in 2030 met 50% is verminderd. En dan is er nog de Europese Kaderrichtlijn Water. Kort gezegd moet onze waterkwaliteit (zowel grond- als oppervlaktewater) in 2027 op orde zijn. Maar de vraag is of Nederland dat gaat halen. Onze beken, slootjes en rivieren moeten aan meerdere eisen voldoen. Zo zijn er ook normen voor giftige stoffen. Op dit moment is de waterkwaliteit in ons land op veel plekken slecht. De kwaliteit staat mede onder druk vanwege de grootschalige toepassing van landbouwgif.

In Wageningen is volgende week donderdag (1 december) een groot symposium over '60 jaar na silent spring'. Op de bijeenkomst van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging wordt gedebatteerd over de impact van gewasbeschermingsmiddelen. Aan het woord komt onder andere de Nijmeegse hoogleraar neurologische bewegingsstoornissen Bas Bloem. Hij ontdekte dat bestrijdingsmiddelen uit de landbouw mogelijk een rol spelen bij het ontstaan van Parkinson. Ook aanwezig is Christy van Beek, duurzaamheidsmanager bij de Duitse chemiereus Bayer. Het symposium volgt op de podcastserie ‘red de lente' van wetenschapsjournalist Dirk de Bekker. Hierin onderzoekt hij 'de wereld achter bestrijdingsmiddelen'.