Hoe Amerikanen met een Nederlandse serie aan de haal gaan

Pieter Bart Korthuis is scenarioschrijver en regisseur. Bijna tien jaar geleden stond hij met regisseur/producent Johan Nijenhuis van NL Film in een café te praten: ‘Ik zou een misdaadserie over een vrouw willen maken, een soort Misdaadvrouwen.’
‘En dan noemen we het Penoza!’, riep Nijenhuis meteen.
De rest is geschiedenis. Korthuis werd hoofdscenarist van een van de meest succesvolle Nederlandse televisieseries ooit, Diederik van Rooijen was de regisseur. Inmiddels zijn ze allebei niet meer bij Penoza betrokken – Van Rooijen zit in Amerika, Korthuis maakte Vechtershart. Van Penoza zijn maar liefst vijf (!) internationale remakes gemaakt. Kroon op het succes leek de Amerikaanse versie te worden, toch het beloofde land van het televisiedrama. Red Widow werd een ambitieus opgezet project en leek alles mee te hebben, maar werd geen succes. Na één seizoen stopte de serie al. Hoe ging het met het Amerikaanse avontuur?

Het begin
Korthuis: ‘Een Amerikaanse remake – dat was vóór Penoza nog nooit vertoond bij een Nederlandse tv-serie. Dus internationaal succes, daar dróómden we niet eens van, het kwam simpelweg niet in ons hoofd op. Het is uiteindelijk dan ook een heel kort droompje geworden, dat maar één seizoen heeft geduurd.
Er was een Amerikaans/Israëlische agent, Alon Aranya, die vaak een tussenstop in Amsterdam maakte als hij van Amerika naar Israël vloog. Een Nederlandse vriend liet hem Penoza zien, Alon vond het fantastisch. Hij is Alain de Levita – de producent van NL Film – gaan benaderen. Alhoewel NL Film bij Endemol hoort en Endemol al zijn successeries ook aan internationale partners aanbiedt, was het ze niet gelukt de serie te slijten. Maar Aranya had meteen beet: er waren drie studio’s die het wilden hebben. Alain de Levita en Alon Aranya hebben vervolgens samen een studiotourtje gedaan, Endemol Amerika is er ingestapt en ABC is het uit gaan zenden.’

Feuilletondrama
‘Het was in de tijd dat het Amerikaanse network-drama het ongelofelijk moeilijk had – HBO was al gigantisch, Netflix begon net op te komen. Desperate Housewives zat bij ABC, en was de laatste grote hit die de networks hadden gehad. Ze bleven proberen om weer een hit te pakken te krijgen, maar het publiek leek gewend te zijn geraakt aan een andersoortig drama: prikkelender, gedurfd, met meer geweld, meer vloeken, meer bloot – noem maar op. Bovendien waren de series op Netflix en HBO feuilletons, en hoefde er niet elke tien minuten een nieuw plotpoint te komen om over de commercialbreak heen te komen. Series als CSI deden het nog goed, maar het antwoord op het feuilletondrama vinden, dat was het probleem.
Zo’n Europese serie heeft zijn succes al bewezen, dus dat scheelt weer jarenlange kostbare voorbereidingstijd en ontwikkelingskosten. Daarom begonnen de networks ineens over de grens te kijken. Maar goed, nu is ook maar weer aangetoond dat een bewezen succes elders niet ook per se succesvol hoeft te zijn.’

Invloed
‘Wij, als makers, hadden weinig invloed. In mijn geval: geen enkele. Ik ben zelfs nooit op bezoek geweest op de set om te gaan kijken. Destijds was ik daar nog heel onervaren in, nu zou ik tenminste een consultancy deal afsluiten, zodat je in elk geval ergens betrokken bent bij het project. Alon heb ik pas een jaar na de eerste uitzending daadwerkelijk ontmoet.
Het gaat bij zo’n project allemaal om de showrunner: de persoon die alle touwtjes in handen heeft. Zonder een showrunner van naam hadden ze die show nooit aan ABC kunnen verkopen, dat is waar álles om draait.
Melissa Rosenberg werd de showrunner van Red Widow. Zij had grote successen gehad met Twilight en Dexter. Zij was dé scenarioschrijfster die een deal tot stand kon brengen. Ik vond het ontzettend goed nieuws dat zij aan de serie verbonden was.’

Emmy’s
‘Ik weet nog dat ik naar de uitreiking van de Children’s Emmy Awards was in New York voor de telefilm De sterkste man van Nederland en ik met mijn vrouw in een taxi zat. Er hing een hele grote poster van Red Widow op Times Square, er stonden van die reclameborden op de taxi’s, waarop mijn vrouw tegen de chauffeur zegt: ‘Kijk, dat heeft hij geschreven!’
De taxichauffeur keek om: ‘You must be very rich’ – hahaha! Het voelde als een droom die uitkwam. En dat wij er verder niet bij betrokken werden, ach… Het was leuk geweest als het wel zo was geweest.
Ik vind het vooral raar: dat je, ook al ben je een enórme hot shot, nooit eens een mailtje stuurt of een skypeconferentie belegt. Ze vond het geloof ik prachtig materiaal om mee te werken, maar dat moest ik allemaal uit interviews vernemen.’

De remake
‘Ze wilden vernieuwend, prikkelend drama maken, dat óók nog aan de klassieke wetten van het network voldeed. Dan kom je in een hele wonderlijke spagaat terecht. De hoofdrolspeelster die ze hebben gekozen was te jong. En vooral: ze zijn de plot er ontzettend snel doorheen gaan jassen.
Wat Penoza uitzonderlijk maakte: we hebben in de eerste aflevering ongelofelijk veel screentijd gegeven aan Frans van Walraven, gespeeld door Thomas Acda, om ’m aan het eind van de aflevering om zeep te helpen. Dat was heel uitzonderlijk in die tijd. We hadden ook expres een bekende acteur gecast, iemand die op je netvlies blijft, zodat hij de rest van de afleveringen in je hoofd blijft zitten. Maar het voldoet aan geen enkele scenariowet. In de Amerikaanse remake zie je dat haar man op midpoint – de helft van de eerste aflevering – wordt omgelegd. En ze aan het eind van die aflevering de eerste cokedeal in haar mik geschoven krijgt. Dat is totaal niet geloofwaardig.
Maar ja, toen ik het schreef, hoefde ik niet bezig te zijn met reclameblokken. In Amerika moesten ze dat wel. Zij vinden dat wij, Europeanen, veel te sloom vertellen. En daar hebben ze ook wel een punt.
Natuurlijk, een serie als The Sopranos wordt óók traag verteld. Maar zo’n serie heeft ook nooit het bereik gekregen van een grote network-serie. The Sopranos is er niet voor de gemiddelde Amerikaan.’

Carmen
‘Wat een van de successen is geweest van de Nederlandse Penoza, maar bijvoorbeeld ook van de Zweedse remake, is dat je het gevoel hebt dat Carmen je buurvrouw kan zijn, dat onder- en bovenwereld in feite totaal door elkaar heen lopen. Criminelen zijn niet op het eerste oog griezelig, maar mensen zoals jij en ik. Dat idee hebben de Amerikanen ook losgelaten, de criminelen zijn daar echt eng. Daardoor is het heel erg middle of the road geworden. En de visuele kracht die Diederik eraan gaf – hij heeft er echt een donkere serie van gemaakt – hebben ze ook niet gebruikt. Het is allemaal heel kleurig.’

DVD
‘De rest van de serie heb ik, eerlijk gezegd, niet gezien. Het is heel suf, maar ik heb nooit een dvd gekregen. Zelfs NL Film heeft nooit een dvd gekregen. Vaak genoeg heb ik natuurlijk gedacht: ik ga dat ding even bestellen op amazon.com. Maar dan had ik toch iets van: ‘Fuck it, ik ga toch niet mijn eigen serie kopen!’ Ik vind dat heel suf en truttig van mezelf, maar zo werkte het echt! Blijkbaar ben ik daar te trots voor. En eerlijk gezegd, na het zien van de pilot had ik ook geen enorme aandrang om de rest nog te zien.
Het is wonderlijk om iets te zien dat van mij was geweest. Waarin hele dialogen woord voor woord zijn overgenomen. Maar op de aftiteling zag ik mijn eigen naam in een zuchtje voorbijkomen, ergens onderaan de credits, in een lange rij, tussen honderden anderen. Bij de Zweedse was dat ook zo, trouwens, en daar was echt tachtig procent van de dialogen letterlijk overgenomen. Ik zou liegen als ik zou zeggen dat zo’n slechte vermelding niet steekt. Het voelt verkeerd.’

Trots
‘Ik ben ongelofelijk trots dat we zo’n succes van die serie hebben kunnen maken. Ik weet dat het misschien once in a lifetime is: een serie waar vijf internationale remakes van worden gemaakt. Penoza is op een gegeven moment wel een kant op gegaan waar ik me niet meer in herkende. Toen ben ik er ook mee gestopt.
Het moest alsmaar spannender en heftiger worden. Daardoor werd het actie-gedreven, niet meer karakter-gedreven. Dat is nooit mijn insteek geweest. Wat mij betreft waren we vanuit de geloofwaardigheid van de karakters blijven vertellen. Maar ik snap dat Diederik in zijn stijl steeds meer over the top wilde. Dat was in Nederland ook nog heel vernieuwend. Er werd ook een steeds jonger kijkerspubliek aangesproken, terwijl oudere kijkers afhaakten. Prima dat het bestaat, maar het was mijn serie niet meer.
Maar ik kijk zonder énige bitterheid terug op alles wat er met Penoza is gebeurd. Dat woord, dat niet bestaande woord, door Johan in de kroeg bedacht, is een begrip geworden dat heel Nederland kent. Dat de grens is overgegaan. De dialogen en grapjes van mij en het schrijfteam worden in Zweden, Rusland en Polen teruggehoord. Niet dat ik de hele dag stralend over straat ga, maar als ik er even bij stil sta, vind ik het een enorme kick.’

Lees ook: A’dam – E.V.A. krijgt Amerikaanse remake