Kleinkinderen van de Oost: louterende reis

Twee jonge Nederlanders onderzoeken de rol van hun grootvaders tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog in intieme documentaire.

Foto credits: Prime Video / The Searchers

Twee jonge mannen dragen de last van het Nederlandse oorlogsverleden in Indonesië, waar hun grootvaders bij betrokken waren, op hun schouders. De opa van documentairemaker Daan van Citters en de Molukse opa’s van acteur Joenoes Polnaija vochten tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog voor het Nederlandse leger. Van Citters’ opa was commandant; Polnaija's opa’s waren KNIL-strijders (de afkorting staat voor Koninklijk Nederlands-Indisch Leger). De mannen maakten in Indonesië een hoop mee, iets wat Van Citters en Polnaija in hun jeugd onmiskenbaar meekregen. Jaren later leren de twee elkaar kennen op de set van de speelfilm De Oost (2020), een thriller over diezelfde oorlog.

Van Citters en Polnaija spelen daarin Nederlandse soldaten en reizen voor de opnames af naar Indonesië; een rare gewaarwording, zo merkt Van Citters op in de film. Gaandeweg ontdekken de Nederlander en de Nederlandse Molukker dat ze qua familieverleden wat dingen gemeen hebben. Hoewel ze er ook achter komen dat hun families wezenlijk verschillen. De grootvaders van Polnaija vochten immers noodgedwongen voor Nederland; terwijl je Van Citters' grootvader min of meer kan beschouwen als een klassieke kolonist.

Niettemin bezoeken Van Citters en Polnaija in de film plekken die belangrijk waren voor hun grootvaders. Waar vochten ze? Waar woonden ze? Hebben ze bloed aan hun handen? Waar waren ze gelukkig? Dat levert interessante interacties op, bijvoorbeeld tussen de witte Van Citters en lokale Molukkers; fascinerende gesprekken over schuld en boete. In sommige scènes is te zien hoe Polnaya probeert om Van Citters zijn eigen gevoelens van schaamte, over de betrokkenheid van Nederland en zijn opa bij een bloederige oorlog, onder ogen te laten komen. Het resultaat is een film die, en dat is misschien een platgetreden pad, duidelijk maakt hoe het verleden doorwerkt in het heden. Ook dat moet erkend worden, betoogt Van Citters.

Anders kan je verrotte systemen, Polnaija verwijst onomwonden naar hedendaags racisme, niet veranderen.

Kleinkinderen van de Oost, vanaf donderdag 4 mei 2023 bij Amazon Prime Video