Inside the Criminal Mind S01E01: sensationele, pedante documentaire

Seriemoordenaars worden al sinds jaar en dag bestudeerd, veracht en bewonderd. Ook vandaag de dag is deze obsessie springlevend. We willen het onbegrijpelijke begrijpen, en zijn (soms lichtelijk) gefascineerd door (voornamelijk) mannen die gruwelijke daden begaan. In de eerste aflevering van de documentairereeks Inside the Criminal Mind (niet te verwarren met CSI-show Criminal Minds) proberen de makers een antwoord te vinden op die hamvraag: waarom doet de seriemoordenaar wat hij doet. In de drie daaropvolgende afleveringen wordt er gegist naar de motivaties van ontvoerders, sekteleiders en beroepscriminelen.

‘Ze zien er zo normaal uit, en toch hebben ze een gebrek aan medelijden’, zo meldt de voice-over met een diepe baritonstem. Sensationele orkestmuziek – waar nooit een einde aan lijkt te komen - begeleidt deze nogal evidente observatie. Wie kennis heeft genomen van het hele subgenre aan seriemoordenaarspeelfilms zal dit niet zijn ontgaan. Vervolgens begint een voormalig officier van justitie tijdens een interview over de machinaties van Jeffrey Dahmer, gekunstelde reconstructies onderschrijven de man die een beest werd. Ook de andere 'usual suspects' passeren de revue: John Wayne Gacy, Joel Rifkin en noem maar op. Een FBI-agent probeert eveneens de beweegredenen van deze onmensen te duiden.

Er wordt gerept over ‘wetenschappelijk bewijs’, alvorens de theorie van de driehoek van de moordende persoonlijkheid wordt toegelicht: je moet een bedplasser, pyromaan en dierenmoordenaar zijn om in aanmerking te komen voor dit predicaat. De irritante orkestmuziek zwelt aan, terwijl de voice-over vertelt dat de zojuist genoemde theorie quatsch is – is deze slechts genoemd om de aflevering te vullen? Dan volgt een andere hypothese: zou het wellicht komen omdat de mannen zijn opgegroeid in gebroken gezinnen, waar alcoholisme prevaleert, en waar leugens welig tieren? Als voorbeeld wordt Ted Bundy’s vervelende jeugd genoemd.

Een andere mogelijke oplossing wordt aangedragen: hersenscans. En ja hoor: de hersens van seriemoordenaars hebben een afwijking. Het is niet een conclusie die uit de lucht komt vallen in deze uitleggerige serie, waarin onderwijl nog eens wordt benadrukt dat ‘ze er normaal uitzien’. Netflix anticipeert met dit sensationele dilettantisme – denk aan zo’n generieke, pedante Discovery documentaire – op de populariteit rondom seriemoordenaars. Kijk maar in de catalogus, naast kwaliteitsseries als Mindhunter en The Alienist is nog een hele nieuwe middelmatige wereld te bespeuren. Kwantiteit gaat zo langzamerhand voor kwaliteit. Want wie verwacht iets nieuws te leren van Inside the Criminal Mind komt van een koude kermis thuis.