Therapeut Else-Marie van den Eerenbeemt over Het familiediner: 'In één sessie is al veel te bereiken’

Het familiediner bestaat 25 jaar. Familietherapeut Else-Marie van den Eerenbeemt over de betekenis van het programma.

Else-Marie, je bent familietherapeut, docent intergenerationele familiedynamiek en schrijver van het boek Liefde, leed, loyaliteit; door het oog van de familie. En je hebt al vaker gezegd dat je niet kunt breken met familie. ‘Een mens is verbonden met duizend draden. Opa’s, oma’s, vader, moeder, neven, nichten. Je kunt moeite hebben met die draden, grote moeite zelfs, maar ze doorknippen kan niet. Onderbreken kan wel. Dat je familie een tijd niet ziet. Maar breken met familie kan niet. Een ex-vriend bestaat, maar een ex-moeder niet. Ik zeg altijd, familie duurt een mensenleven lang. Het is de krachtigste en tegelijk de kwetsbaarste band. Familie is onvervangbaar. Ik zie een breuk als een soort amputatie, die fantoompijn geeft. “Niet het snijden doet zo’n pijn, maar het afgesneden zijn”, schreef Maria Vasalis.

Het familiediner bestaat al 25 jaar. Wordt er nu vaker gebroken dan vroeger? ‘Nee, ik merk daar niet veel verschil in. Mijn praktijk zat vroeger vol en nu nog steeds. Maar wat ik van nu lastig vind is dat mensen elkaar makkelijk wegzetten als borderliner of narcist, of dat ze een relatie als toxisch omschrijven. Dat hoor ik nu vaak. Dan wordt alles uit dat etiket verklaard en de communicatie afgesloten.

Wat vind je van de manier waarop Bert van Leeuwen opereert, iemand thuis overvallen met een camera? ‘Daar zit natuurlijk de spanning, met een camera binnenvallen en later dat sleutelmoment, zit-ie wel of niet in de limo. Iedereen wil toch dat vader erin zit. Daarom kijken mensen. Ja, zo’n overval is een soort lawine, maar kan toch helpen om iets op gang te brengen. Mensen zijn zo bang om opnieuw afgewezen te worden, dat ze alles liever doen dan een eerste stap zetten naar verzoening. Zie je wel, ze wijst me weer af, ze begrijpt het niet, ze zegt niet eens sorry. Ze zijn zo bang dat ze zich liever terugtrekken dan opnieuw een poging doen. En je ziet dat de derde generatie dus minder bang is. Die wil verzoening, desnoods met de camera erbij.’

Je bedoelt het familielid dat de hulp van Bert van Leeuwen inroept omdat ze de ruzie nu eindelijk eens wil oplossen? ‘Ja dat vind het belangrijkste van Het familiediner, de kinderen die contact zoeken met het programma, vaak de derde generatie, de kleinkinderen. Die zeggen, mijn vader ziet zijn zus niet meer, mijn moeder ziet haar zoon niet meer, ik wil er iets aan doen. Kinderen willen continuïteit, die willen in een context horen en ergens bijhoren. En als jij alsmaar hoort, die broer heeft dit gedaan en ik wil die zus nooit meer zien, dan geeft dat wantrouwen. Dat familiebanden als lucifershoutjes breken zorgt voor een heel onveilig gevoel. Kinderen weten diep van binnen dat hun moeder die haar broer niet meer ziet, daaronder lijdt, meer nog dan die moeder zelf. Ouders duwen het weg en willen hun kinderen er niet mee belasten, maar kinderen voelen dat gemis van die ouders heel scherp. Het gebeurt ook vaak dat ouders een enorme druk op de kinderen leggen om de harmonie in het gezin te bewaren, omdat zij hun eigen broer of zus uit het gezin van herkomst niet meer zien. Dan zeggen ze tegen hun kinderen, voorzichtig, want anders verlies je elkaar. De moeder heeft met haar zus gebroken. Dat dat zich kan herhalen, voelt onveilig voor kinderen. Die denken, als ik ruzie maak, zie ik straks mijn zus ook niet meer. Die derde generatie voelt dat leed op een andere manier en is er enorm bij gebaat dat er verzoening tot stand komt. Dat is wat mij het meeste opvalt en dat vind ik het ontroerendste aan het programma.’

Lees verder in VARAgids 8. Vanaf dinsdag 18 februari 2025 op de mat, in de winkel en in de app. Nog geen abonnee?