Column: die verdomde aftiteling

Het is eigenlijk een ongeschreven regel: zitten blijven tijdens de aftiteling. Als filmjournalist moet je wel: ik wil vaak nog even checken wie er ook alweer meewerkte aan de film. Tegelijkertijd sta ik ook regelmatig op terwijl het zaallicht nog uit is. Snel weer de buitenwereld in, naar het licht. Want de lange lijst die in een lijzig tempo voorbijkomt op het witte doek is zonder twijfel het saaiste aspect van een filmvertoning. Maar de aftiteling is ook een onomwonden bewijs dat films niet door één persoon worden gemaakt. Films en televisieseries maken is een collectief proces. Dat vergeten we nog weleens.

Bij Netflix is het schering en inslag: de aftiteling die automatisch wordt afgekapt. Bij vrijwel alle films en televisieseries kan je terwijl de credits in beeld verschijnen snel doordrukken naar de volgende titel of aflevering. En als je te laat bent? Dan doet Netflix het voor je. Want in je eigen woonkamer is die keuze al helemaal snel gemaakt. Eigenlijk zou het andersom moeten zijn. Dat je de optie hebt om – als je het echt niet kan verdragen – de aftiteling te skippen. Maar gemak dient de mens. En als ik op Netflix een televisieserie kijk maak ik me er ook schuldig aan. Het scheelt tijd.

Het is een beetje als de hardrijder op de snelweg. Je arriveert na een rit van anderhalf uur misschien maar tien minuten eerder op kantoor. Maar die minuten koester je. Wie de aftiteling doorspoelt gedurende tien afleveringen, kan ook rekenen op een (luttele) tijdswinst. Netflix weet dit donders goed: comfort is de eerste prioriteit. Opdat je zo lang mogelijk blijft kijken. Hierdoor heeft het systeem, de aanbieder, het gewonnen van het product, het drama. Het maakt niet meer uit wie de televisieserie of speelfilm heeft gemaakt. Het draait erom wíe het aanbiedt.

Overigens zijn er makers die hier al dan niet bewust een stokje voor steken. Wie het onlangs met een Oscar bekroonde Marriage Story kijkt, zal concluderen dat de aftiteling gewoon blijft doorlopen. Ten eerste omdat het eerste deel van de credits deel uitmaakt van het laatste shot van de film. Een ontroerend shot, en dus een slimme zet. Misschien heeft Noah Baumbach, de maker van Marriage Story, een ferme deal beklonken met Netflix. Zo van: bij mij wordt niet getornd aan de aftiteling.

Dit alles lijkt op de aloude discussie tussen de filmmaker en de studio: van wie is de kunst? Mag de studio er nog in knippen? Zo staat filmproducent Harvey Weinstein – die momenteel terechtstaat voor verschillende gevallen van seksueel misbruik – bekend als ‘Mr. Scissorhands’. Menig film werd door hem nog even opgeknipt voor deze in de bioscoop verscheen. Vaak tot groot verdriet van de maker.

Netflix opperde onlangs om de kijker nog een andere optie te bieden: het versneld afspelen van afleveringen. Ook hier rijst de vraag: heeft de maker, de kunstenaar, nog medezeggenschap? Je hoeft geen enquête te houden onder film- en televisiemakers om te peilen wat ze hiervan vinden. Moet je je voorstellen: dat je jaren hebt gewerkt aan een drama dat in een rap tempo wordt afgespeeld. En tegen de tijd dat de credits in beeld komen, worden ze weggezapt. Ik blijf voortaan toch maar weer zitten.