Joop

Stoom afblazen bij de nieuwjaarsviering heeft averechts effect

  •    •  
05-01-2019
  •  
leestijd 2 minuten
  •  
53 keer bekeken
  •  
45639914955_7a2530642b_b

© De restanten van een vreugdevuur, cc-foto: Roel Wijnants

'Het uiten van agressie bevordert nieuwe uitingen van agressie. Er is geen enkel empirisch bewijs voor de catharsis-gedachte'
Na de onvermijdelijke teleurstellingen en tegenslagen van het jaar, hebben we met de jaarwisseling behoefte aan mateloosheid en rumoer, zei publieksfilosofie Marli Huijer in de Volkskrant. Ze werd aangevuld door bestuurssocioloog Mark van Ostaijen: “De mens wil op gezette tijden het ventiel opendraaien en de lakens lekker opschudden.” Als psycholoog voel ik me geroepen dit recht te zetten, voordat deze wijsheden een eigen leven gaan leiden.
Catharsis Deze uitspraken lijken te verwijzen naar het idee dat mensen af en toe hun frustratie moeten afreageren; te ontladen, zodat ze het ‘kwijt zijn’. Het is een theorie uit de tijd van Freud en de stoommachine: dat je onaangename gevoelens kwijt kunt raken door ‘stoom af te blazen’ en het ‘eruit te gooien’; het catharsis-principe. En inderdaad is uit onderzoek gebleken dat mensen agressiever reageren wanneer ze gefrustreerd of boos zijn.
Helaas blijkt ook dat ontlading juist helemaal niet werkt, integendeel: agressie en vijandigheid nemen alleen maar toe wanneer mensen bijvoorbeeld kijken naar agressie op film of verbaal of fysiek hun agressie uiten, bijvoorbeeld door tegen een boksbal te slaan. Het uiten van agressie bevordert nieuwe uitingen van agressie. Er is geen enkel empirisch bewijs voor de catharsis-gedachte. Mensen die erin geloven hebben wel sterker de behoefte aan afreageren als ze boos zijn, maar ook bij hen is het effect averechts.
Lekker los Zoals het denken aan agressie al een zelfversterkend effect kan hebben, geldt dat vermoedelijk ook voor het vooruitzicht op een avond waarop je ‘lekker los’ kan gaan. Er zijn veel redenen om ons te bezinnen op onze oudejaarsviering, en het is begrijpelijk dat er behoefte is om ook naar de voordelen ervan te kijken. Maar het psychologisch effect is daar in elk geval niet één van, voor zover ik kan nagaan op basis van de huidige kennis.
Een betere methode om van boosheid en vijandigheid af te komen, is afleiding zoeken; de aandacht richten op gedachten of activiteiten die niet met agressie verenigbaar zijn, bijvoorbeeld iets doen dat vrolijk, ontspannen, saamhorig of behulpzaam is. De Waddenstranden helpen opruimen zou bijvoorbeeld een goede methode zijn.
Noot: Bronnen gebruikt voor dit stuk zijn te vinden in mijn boeken Je bent wat je doet en Sociale Psychologie.
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (16)

mjansen2
mjansen27 jan. 2019 - 8:12

Organiseer op lokaal niveau een leuk volksfeest met vuurwerk. Wat er nu gebeurt is onverantwoord, zoveel incidenten, vernielingen ,slachtoffers en stank en geluidsoverlast om tegemoet te komen aan de vuurwerkbranche en een minderheid van de Nederlandse bevolking? Het is mij een raadsel waarom oud en nieuw hier op zo'n manier gevierd moet worden en de politiek dit in stand houdt. Hier wordt dan weer jaren een maatschappelijke discussie over gevoerd terwijl allang duidelijk is net als bij de zwarte pietendiscussie wat het standpunt van de meerderheid van de bevolking is. Dit leidt alleen maar tot polarisatie en verharding van de standpunten. En niet te vergeten afleidt van de werkelijk belangrijke maatschappelijke issues Dus politiek handelen nu!!

Waits
Waits6 jan. 2019 - 5:40

Ik lees in het artikel van de Volkskrant niets over agressie en boosheid en snap dan ook niet zo goed waarom en hoe mevrouw Vonk die draai probeert te maken. Met ontladen wordt - denk ik - vooral bedoeld eens lekker veel alcohol te drinken en nergens aan te hoeven denken, iets wat voor veel mensen niet vaak is weggelegd. Dit kan bij sommige mensen misschien uitmonden in agressiviteit, maar agressief doen lijkt me geen doel an sich.

Hiltermann
Hiltermann6 jan. 2019 - 3:14

De stelling van Vonk deugt niet. Het onbestraft uiten van agressie leidt tot meer agressie. Aanpakken die lui die eigendommen van anderen vernielen en stevig straffen. Niets meer tiestaan wat op massale vuurstapels lijkt ook al dreigen die brave huisvaders dan weer met individuele fikkies. Straatraces zijn verboden. Verbied deze toren race dan ook. Brandstichting is strafbaar. Handhaven zonder uitstel of excuus..

CharlesdeValois
CharlesdeValois5 jan. 2019 - 23:24

Als je al de troep op het strand tegenkomt, dan kan je natuurlijk ook wel kwaad worden.

GHS
GHS5 jan. 2019 - 20:14

Vuurwerk afschaffen

Arne Lucassen
Arne Lucassen5 jan. 2019 - 19:57

Psychologie? Mijn idee: Mevrouw Vonk zal er vanwege haar idee fixe hierover nooit overtuigd van kunnen worden dat ik mijn momenten dat ik iets te vieren heb de daaraan gepaarde agressie op een zeer aangename manier, ook voor derden, weet te uiten.

1 Reactie
Marc2406
Marc24066 jan. 2019 - 6:47

Ik vraag me hier vooral af wie er nu hier eigenlijk last heeft van een idee fixe? Is dat de persoon die (misschien wel terecht, want gewapend met empirische data) claimt dat het uiten van agressie leidt tot meer agressie slachtoffer van dogmatisch denken? Of is het toch die persoon die kostte wat kost (met gevaar voor eigen gezondheid) wil blijven knallen (of erger) nog meer vastgeroest in zijn/haar denken??? Het zal wel te maken hebben met iets te weinig in de spiegel kijken voordat men iets opschrijft.

Sanaya Khan
Sanaya Khan5 jan. 2019 - 18:49

Bestaat er een voorbeeld waar agressie géén zelfversterkend effect heeft? Ik denk dan direct aan Oosterse gevechtskunsten. Iemand die daar waarschijnlijk verstand van heeft: Martial Arts diminishes violence and does not "create" it, or more precisely, does not increase the violence in the world. This is not because it's practitioners are necessarily more morally fit, more disciplined, or more ethical by virtue of learning to pummel their fellow human beings. It is rather for three reasons, which apply equally well to both sorts of martial artists. 1 - The perfection of martial skill involves a direct, experiencial understanding of pain, and sometimes an understanding of death. No one gains this understanding without ultimately learning something about the nature of violence. This understanding is ultimately a path to non-violence. Yes - Those MMA fighters may be picking fights in the hallways, but I guarantee you, they will survive most of them, and will ultimately learn the futility of such. By contrast, soldiers do not have the first guarantee, but thus learn much more quickly the necessity to avoid violence at all costs. Street punks have neither guarantee and contribute much more violence to the world as a result. 2 - Martial Arts allows us to explore and understand the nature of our own fear and potentially, to understand the effect that it has on our actions, our reactions and our abilities. When praticed over time, this knowledge extends to an understanding of others' fear and its effect on their reactions. This knowledge becomes the cornerstone of non-violence. Until we understand what we are afraid of, in the face of any threat we will be driven by fear, and no other rationale can apply. 3 - The process of acquiring martial skill is a mentorship. Be design, it is a discipline that requires the presence of someone with a greater understanding of both of the above truths. Any mentorship presupposes that there is someone to guide our actions, and potentially, to exercise some judgement and control over them. Granted - your Sensei does not know what you do, but the fact that you think about what she might think of what you do when you discuss it means that she has influenced you. It is that influence more than anything else, which distinguishes martial arts from violence for violence's sake. https://www.quora.com/Do-martial-arts-create-more-violence-or-less Het ligt er dus maar net aan wat ervan geleerd wordt, en er valt wat voor te zeggen dat je pas echt weet wat vuur is wanneer je je handen brandt. Geloof ik het woord van een sensei boven die van een psycholoog? Nee, maar ik kan me er beter in vinden, en het komt geloofwaardiger over. Bovendien hou ik graag de gevallen open waar wel geleerd kan worden van geweld zonder dat het toeneemt. Of gaat het erom dat rechtgezet moet worden dat catharsis tijdelijk, en niet permanent is?

1 Reactie
Sanaya Khan
Sanaya Khan5 jan. 2019 - 18:50

ik bedoel "vormen van agressie, zoals geweld", zoals in de context van de opinie besproken.

Piet de Geus
Piet de Geus5 jan. 2019 - 18:36

Al dat gefilosofeer (dat vak is steeds meer gaan lijken op borrelpraat) is van het niveau: op oudjaar genieten mensen nog even na van hun kerstbonus, zodat ze verdoofd genoeg zijn om hun loonstrookje van januari onder ogen te komen. Het zuigt lekker uit de duim en kan vast wel op instemmend gemompel rekenen maar het slaat nergens op.

Oki Doki
Oki Doki5 jan. 2019 - 17:56

Natuurlijk, hoe meer je gewend bent geweld te gebruiken, hoe vaker je geweld gebruikt.

Frans_Cobben_Halsteren
Frans_Cobben_Halsteren5 jan. 2019 - 16:16

Menselijke agressie zou kunnen worden gebruikt om misdaad en onrecht te bestrijden?

Frank1234
Frank12345 jan. 2019 - 15:57

De meeste mensen vieren gewoon gezellig het nieuwjaarsfeest met elkaar. Een kleine groep bekende raddraaiers verpesten het echter telkens weer. Het lijkt mij een slechte zaak ze hierin te laten slagen.

DanielleDefoe
DanielleDefoe5 jan. 2019 - 15:48

In Freud's tijd was de thermo-dynamica reuze modern. Echter het psycho-dynamische paradigma van Freud is verouderd en de stoommachine als metafoor daarvoor ook. Minder drank en drugs werkt wellicht ook goed als het gaat om regulering van agressie.

2 Reacties
Juppé🎗
Juppé🎗7 jan. 2019 - 13:16

« Minder drank en drugs werkt wellicht ook goed als het gaat om regulering van agressie.«  Ach de te zoete champagne maakte echt alleen maar slaperig......

DanielleDefoe
DanielleDefoe10 jan. 2019 - 21:17

Tsja veuve clicquot brut is lekkerder...