Staatssecretaris Marnix van Rij: Tweede Kamer kijkt bij kindertoeslagschandaal te weinig in de spiegel
De Tweede Kamer is medeverantwoordelijk voor de ellende die ontstaan is in het kindertoeslagschandaal en toont hierin te weinig zelfreflectie. Dat zegt staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst) in de podcast Betrouwbare Bronnen.
De affaire leidde tot het aftreden van het kabinet Rutte III. Volgens Van Rij was de oorspronkelijke gedachte van de kindertoeslag heel goed: “Met name mensen aan de onderkant die de zorgkosten, kosten voor kinderen en voor huisvesting niet konden betalen kregen een toeslag. Het is fout gegaan bij de Bulgarenfraude. Toen bleek dat er misbruik werd gemaakt en is de wind totaal uit een andere hoek gaan waaien. Er is toen gezegd: als jij teveel krijgt, dan gaan wij uit van kwade trouw. En daar heeft de hele Tweede Kamer toen voor gestaan. Inclusief mijn eigen partij, het CDA. En nooit is er door Kamerleden een zelfreflectie geweest van: we hebben toen een verkeerde wet gemaakt; wij hadden dat criterium niet moeten invoeren. Los van het feit dat er door de Belastingdienst fouten zijn gemaakt en door de rechter."
Van Rij sluit hiermee aan bij de visie van journalist Jesse Frederik in het boek ‘Zo hadden we het niet bedoeld’. “Dat is een erg goed boek dat dan ook terecht zo heet.” Frederik verweet Kamerleden als Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (toen CDA) dat ze onvoldoende keken naar de rol die de Kamer zelf speelde bij het ontstaan van de affaire.
De Belastingdienst ging vaak keihard om met ouders waarvan de kindertoeslag-aanvraag niet zorgvuldig was ingevuld. Maar, zei Jesse Frederik destijds in Betrouwbare Bronnen, het handelen van de Belastingdienst kwam niet uit de lucht vallen. “Daar zit wetgeving achter en rechterlijke uitspraken waarin het handelen van de Belastingdienst wordt goedgekeurd. En daar zit de ook de Tweede Kamer achter en de media die heel streng aandrongen op bestrijding van elk misbruik. De Belastingdienst handelde op basis van wetgeving. En naar die hardvochtige regels keek niemand meer”, aldus Frederik.
Toen aan het licht kwam dat Bulgaren in Nederland via nep-adressen op grote schaal zorg- en huurtoeslag aanvroegen, heeft de Tweede Kamer zich volgens Van Rij laten meeslepen door de wens die fraude met wortel en tak uit te roeien. “Dat je je dan door een Bulgarenfraude door emoties laat overmannen, en dan dus eigenlijk ervan uitgaat dat iedereen die ten onrechte een toeslag heeft gehad of teveel heeft gekregen een boef is – om het even in gewoon Nederlands te zeggen – en dat er dus van kwade trouw sprake is. Daar is het fout gegaan.”
Volgens de staatssecretaris, die in Rutte IV verantwoordelijk is voor de Belastingdienst (en zijn collega-staatssecretaris Aukje de Vries voor de toeslagen), ging de Kamer in de periode 2012-2013 ‘in de overdrive’: “Naar aanleiding van één fraudezaak. Jesse Frederik laat in zijn boek zien dat de fraude maar een heel klein deeltje was (0,005 procent) van het totaal wat er aan bedragen omging in de toeslagen.”
Hij benadrukt: “Dit is geen kritiek op de Tweede Kamer. Ik ben zelf lid van de Eerste Kamer geweest, dus ik weet hoe ingewikkeld het is om medewetgever te zijn. Maar: net zo goed als elk kabinet en iedere bewindspersoon aan zelfreflectie moet doen, moeten ook de andere instituten in de parlementaire democratie dat doen. Want dit zijn heel ingewikkelde regelingen waar gewone mensen moeite mee hebben en die kwade trouw die is er vaak niet. Het kan zijn dat het fout gaat omdat ze in de problemen zitten of andere dingen aan hun hoofd hebben - een echtscheiding of weet ik wat - en dat besef heeft de wetgever toen niet gehad; die reflectie is er onvoldoende geweest.”
Van Rij roept de Kamer op, het voortaan anders te doen: “Bij het maken van nieuwe wetten ben ik het helemaal eens met het rechtsstatelijke beginsel en dat we naar de menselijke maat moeten kijken. Maar dan moeten we af en toe misschien ook een stapje terug doen of iets niet doen als we een wet maken. En ons vooral niet laten overmannen door de emoties van het moment.”
Meer over:
cda, politiek, marnix van rij, toeslagenschandaal, nieuws, betrouwbare bronnen, jesse frederikPraat mee
Reacties (23)
Vóór de Bulgaren fraude hebben we ook een periode gehad waarin Marokkanen kinderbijslag naar niet-bestaande kinderen in Marokko sluisden en daarvan dáár vastgoed kochten. ook zijn er Nederlanders (geweest) die de boel tillen als ze de kans krijgen. Wat steeds weer gebeurt is dat er A: een onvoldoende werkend systeem wordt op touw gezet en B: vervolgens te weinig gecontroleerd want men wil een zo klein mogelijke rijksoverheid. De bespaarde schade door oplichting betaalt een aantal ambtenaren. Wat ik zie is dat dáár waar geld verdiend wordt het meest geprobeerd wordt om niet alleen subsidies los te krijgen maar ook corona-steun (wie heeft niet huilend op tv zitten klagen), en de boel opgelicht (bv. Sywert v Liende). controle overal en altijd is dus nodig, niet alleen de arbeidersklasse zijn dieven en oplichters. bovendien moet en kun je als overheid een volk ook ‘opvoeden’ niet alleen door gevangenis en reclassering maar door vooraf de juiste instelling af te dwingen.
Marnix van Rij is een revisionist. Zo probeert hij de jarenlange kritiek op de bestuursstijl en verwaterd dualisme om te draaien in een weinig waakzame tweede kamer. Zeker Rutte heeft simpelweg het uitgangspunt dat er niets verteld hoeft te worden als de TK hem niet dwingt om uitleg te geven. Zo werd gisteren bekend dat Henk Kampf wist dat er veel meer aardgas werd gewonnen dan destijds tijdens de discussie over getroffen Groningers in de TK bekend was. Mijn advies aan constructieve TK leden: kies uw persoonlijke nederconservatieve beleidsman (en Rutte is daar een van ) en volg hem als een cipier. Naar rechts, naar rechts, verder naar rechts https://www.groene.nl/artikel/naar-rechts-naar-rechts-verder-naar-rechts
'De Tweede Kamer is medeverantwoordelijk voor de ellende die ontstaan is in het kindertoeslagschandaal en toont hierin te weinig zelfreflectie. Dat zegt onze staatssecretaris Marnix van Rij'. Dé kamer? Hoe schuif je de verantwoordelijkheid af? Je gooit alle kamerleden op één hoop, en voila, iedereen is medeplichtig. Zoals 'Nederland is rijk'. Dús alle Nederlanders zijn rijk. En meer van dat populistische gebral, dat door vele burgers blijkbaar niet wordt doorzien, of graag als de waarheid wordt gezien. Hoe schakel je de oppositie uit? ...Door leugens zoals die van van Rij. De werkelijkheid zit anders in elkaar. En dat weet die neoliberale van Rij als geen ander. ...Kortom, hij belazert de boel. Trap er niet in. De meerderheid van de 150 tweede kamerleden (plus daarna nog de uitkomst van de stemverhouding uit de eerste kamer) beslist immers welke kant het met Nederland opgaat. En de kamerleden van de coalitiepartijen bezetten in meerderheid die door van Rij bedoelde tweede kamer zetels. En behalve dat veel van de ingebrachte moties van de oppositie hierdoor worden weggestemd door de coalitiepartijen, is het ook vaak zo dat de parlementsleden die een ánder beleid willen, door het kabinet, blijkbaar uit vermeend eigenbelang, onjuist, onvolledig, te laat, of niet geïnformeerd worden. De toeslagenaffaire, het Groninger gas schandaal, enz. En het ergste van alles is dat ons kabinet kamerbreed aangenomen (onwelgevallige) moties weigert uit te voeren. ...Hoezo democratisch?
Sinds wanneer heeft de Kamer of hebben genoemde kamerleden de stemming kunnen beïnvloeden? De regering heeft geregeerd met fractiediscipline en de kamer stemt nooit mee met de oppositie. Daarom moest Omtzigt weg……hij wilde het enig juiste doen. Nog steeds zie ik hetzelfde beeld, elk voorstel wordt door de coalitie afgestemd. Wat anders moet is overduidelijk: Inkomensbeleid gericht op de werkelijke kosten. Geen toeslagen, nooit en nergens! Zeker ook nu niet met de energiekosten.
Daar sta je toch even versteld van. Niet van de conclusie van Van RIj, maar dat hij dit zo openlijk op tafel legt. Het is een bekend verschijnsel, dat gebrek aan zelfreflectie en niet toegeven dat je fout zat. Niet alleen bij politici trouwens. Ook hier dweilen er heel wat rond die daar moeite mee hebben. Frappant genoeg was de enige die echt het boetekleed aantrok Lodewijk Asscher van de PVDA, ik had hem niet zo hoog zitten maar dat vond ik toch wel sterk
@Karin Wat heeft Van Rij precies verkeerd gedaan? Hetgeen hij geeft gezegd staat ook in dit boek en in de uitkomst van de parlementaire enquete commissie https://www.bol.com/nl/nl/f/zo-hadden-we-het-niet-bedoeld/9300000009817183/
Helemaal eens met van Rij. Leijten en van Omtzigt kwamen pas in actie toen ze wisten dat de media hen tot showrunner had gekozen en speelden toen net of iedereen het had gedaan, behalve zij tweeën. Ik heb die mening altijd gehuldigd. De kamer kon wegduiken omdat de val van Rutte 3 hen uit de wind hield. Maar eigenlijk had de kamer moeten aftreden.
De val van Rutte3 hield de Kamer uit de wind???? Alsof de Kamer iets kan doen. De Kamer regeert niet. Die zit er om een kabinet scherp te houden. Zolang de fracties van de regeringspartijen hun kabinet blijven steunen, heeft de Kamer niets in te brengen. Maar ook na de val van een kabinet is het niet anders. Ze hebben geen regeringsmacht. Er valt niet af te treden door de Kamer. Van de Kamer kun je hooguit zeggen: je mag wel kritischer zijn . De verantwoordelijkheid blijft bij het kabinet.
Bemt, wat ik bedoel is dat door de val van Rutte 3 de regering deed wat ze moest doen, haar verantwoordelijkheid nemen. Maar daardoor bleef het functioneren van de kamer buiten schot.
@Martin. Je hebt 'verantwoordelijkheid nemen' en 'verantwoordelijkheid nemen'. Het kabinet was gevallen omdat ze niet haar verantwoordelijkheid (naar de burgers) had genomen. Vervolgens hebben ze de verantwoordelijkheid genomen om demissionair verder te gaan (zo werkt dat hier). Zonder overigens naar de burgers opeens wel haar verantwoordelijkheid te nemen. Zie de crises waarin we zitten. De positie van de Kamer verandert niet.
De tweede kamer stemt gewoon met de partijlijn mee en vergeet de controle functie. Dat komt de criminele rovers natuurlijk fantastisch uit. Zo hebben ze gewoon een monsterlijke constructie in het volle daglicht uit de hoed kunnen toveren. En de weinige kamerleden die er wel tegen ageerde hebben maar een functie elders te accepteren.
@paul, De tweede kamer bepaald de partij lijn. Een een tweede kamer die de controle taak niet uitvoert en mede wetgever is is daarmee toch ook schuldig?
Dat kan wellicht zo zijn. Er is nu 1 partij die verantwoordelijk is voor een fatsoenlijke, degelijke en liefst ook vlotte afhandeling. En dat lukt nog steeds niet. Die partij is het kabinet.
Mooi dat dit inzicht er is bij de staatssecretaris maar bij de kamer zie ik het nog niet ontstaan. In de enquetecommissie over Groningen tekent hetzelfde proces zich ook al af. De commissie gaat op zoek naar schuldigen en die worden gezocht bij de oliemaatschappijen, de kabinetsleden maar niet bij de politici in brede zin. Dit soort excessen ontstaat omdat de democratie en rechtsstaat niet goed functioneren. En als je dat als politicus niet wil erkennen blijft de ene crises na de andere ontstaan. Er moet goed doordacht beleid tot stand komen en een kwalitatief goed uitvoeringsapparaat. En zo lang dat er niet is kan je wachten op de volgende crises.
Gewoon betalen die mensen die er recht op hebben en al jaren zitten te wachten . Neem dan gelijk de Groningers mee ga daarna maar eens aan zelfreflectie doen dat heeft in deze fase geen xin . Eerst de afspraken nakomen , hoe moeilijk kan dat zijn.
''excuses - leerproces - schadevergoeding -- -wachtgeld'' zie hier het Handboek Minister,
Terecht, die toeslagen zijn een gedrocht, fraude gevoelig en degenen die ( na die Bulgarenkwestie) een controle systeem moesten opzetten, schoten door. Daarnaast: Toeslagen worden vaak opgezet met de beste intenties voor minima, maar wat als je daar net buiten valt? Nu al zie je dat mensen afzien van meer uren werken omdat ze dan toeslagen verliezen.... De TK, en vooral de oppositie die overal meteen ( ook wel terecht) schande van sprak, zou veel beter moeten nadenken over uitwerking van wetten. En fraude: ik ben toch benieuwd hoe vaak er sprake was van als ik vd week een veroordeling las en ook las dat bij de huidige (???) klachten via 'buro-tjes' de meerderheid onterecht is. Kinderopvang gratis maken en koppelen aan meer uren werken.
Ongepaste reactie van Van Rij. Voor zover ik weet heeft Asscher wel degelijk zijn conclusies getrokken en heeft hij, in tegenstelling tot kabinetspartijen, definitief afscheid genomen. Verder is het juist dat de Kamer de plannen destijds heeft gesteund, maar daar ligt niet het probleem. Het probleem is dat deze ellende zolang kon doorgaan en de misstanden onder de pet werden gehouden (Rutte doctrine). Jammer dat Van Rij nu van zich afkijkt in plaats van naar de rol van het kabinet. Kennelijk nog niet zoveel geleerd.
Vonk, dat het zolang kon doorgaan lag niet alleen aan het kabinet. De algemene Rekenkamer stuurde 10 jaar lang brieven naar de fracties om te wijzen op de problemen die ontstaan waren door zeer slechte wetgeving van de tweede kamer. Ambtenaren die ermee werden opgezadeld werden het bos ingestuurd en aan hun klachten werd door de kamer geen aandacht besteed.
@vonk Juist de houding en het handelen van de kamer was wel onderdeel van het probleem. Uiteraard niet het enige onderdeel.
Het gaat over de Kamer, niet over bewindslieden, die overigens ook nu nog voor een groot deel weigeren toe te geven hoe erg het was
Art. 1 van de grondwet, dat is de ultieme meetlat waarlangs wij in dit land ons handelen dienen te leggen. We hebben onszelf verplicht om als feilbare mensen vorm te geven aan dat principe: "Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan." De menselijke maat is niets anders dan het besef, dat wij als feilbare mensen moeten streven naar onfeilbaarheid. * De menselijke maat is helaas ook, dat we het doodnormaal vinden dat we deze menselijke maat opofferen. Ik bedoel maar: Hoe kan een koning of koningin bestaan in een land met zo'n grondwet. Hoe kan het recht rechtvaardiger zijn voor rijke mensen dan voor arme? Hoe kan het bestaan in zo'n land, dat mag wat niet verboden is. Misschien wordt duidelijker wat ik bedoel, als we naar het verkeer kijken. Daar is de belangrijkste regel: Je mag je medeweggebruiker niet in gevaar brengen. Maar uiterst zelden - vanwege de menselijke maat? - wordt er naar die regel geleefd en be- of veroordeeld. * In feite is artikel 1 van de grondwet wat mij betreft de beste omschrijving van 'woke'. Daarom word ik ook steeds boos van mensen die dat besef belachelijk maken, als er mensen zijn die zich 'woke' noemen maar daar niets van begrepen hebben. Niet het principe van 'woke' is dan fout maar wellicht - daar is vaak discussie over mogelijk de manier waarop dat toegepast wordt.