Sociaal kapitaal: Waarom Nederland van het Yesilgöz-slot af moet

Yesilgöz lijkt nog steeds in die vechtmodus te zitten, en dat is nogal een anticlimax tegenover de ‘positieve jojo’s’ Jetten en Bontenbal.

Samenwerking is voor mensen cruciaal. Door samenwerking hebben onze voorouders kunnen overleven, komen organisaties, muzikanten en sportteams tot topprestaties, en kunnen politici met uiteenlopende ideologieën effectief zijn dankzij coalitievorming – soms. Want helaas wordt samenwerking altijd bedreigd door eigenbelang. Bij politici zien we dit aan de neiging om persoonlijke ambities te laten prevaleren boven partijbelang, of partijbelang boven landsbelang.

Hoewel we nu minder op elkaar zijn aangewezen dan onze voorouders die leefden als jagers-verzamelaars, hebben we nog altijd een gevoelige detector voor anti-coöperatief gedrag van anderen. Het weerspiegelt de morele dimensie van hoe we mensen waarnemen en beoordelen – dé belangrijkste dimensie die bepaalt of we anderen vertrouwen, of we ze accepteren of afwijzen.

Vertrouwen en emotionele boekhouding
Je kunt nog zoveel capaciteiten hebben, als anderen je niet vertrouwen houdt alles op. Jaren geleden zat ik in een sollicitatiecommissie van een goede-doelen-stichting. Er was een gedoodverfde winnaar onder de kandidaten. Hij voldeed aan alle functie-eisen, maar hij werd het niet. Er was te veel twijfel over zijn commitment aan het team, de stichting en het goede doel.

Vertrouwen is zo belangrijk dat er ook in commerciële organisaties allerlei termen voor zijn: gunfactor, sociaal kapitaal, emotionele bankrekening. Mensen denken vaak dat ze anderen moeten overtuigen met hun kennis en kunde, maar zoals oud-president Roosevelt zei: People don’t care how much you know, until they know how much you care.

Managementgoeroe Covey heeft allerlei tips beschreven over hoe je onbedoeld bij mensen in de min kunt raken op de emotionele bankrekening en wat je kunt doen om weer in de plus te komen. In Nederland hebben we Remco Claassen, die dit met veel verve en humor uitlegt in zijn seminars.

Tip voor VVD-top
Afgelopen dagen heb ik een paar keer gedacht dat Dilan Yesilgöz en de VVD-top daar misschien eens naartoe moeten gaan. Die gedachte werd bevestigd door wat Joost Vullings vrijdag zei in podcast De Stemming. De VVD heeft twee jaar moeten strijden in een vechtcoalitie, waarin je voortdurend op je hoede moest zijn en het onderling wantrouwen groot was. Yesilgöz lijkt nog steeds in die vechtmodus te zitten, en dat is nogal een anticlimax tegenover de ‘positieve jojo’s’ Jetten en Bontenbal. Hun boodschap van hoop en nieuw elan, waar aanvankelijk velen enthousiast over waren, werd door Yesilgöz subiet onderuit geschoffeld met de boodschap: als wij erbij komen, beginnen we weer bij nul.

Het plan van D66 en CDA dat alom bewondering oogstte, noemde ze een ‘werkstukje’. Ik heb Covey er niet op nageslagen, maar ik weet wel zeker dat dit type denigrerende opmerkingen hoog staat op het lijstje waarmee je je sociaal kapitaal heel snel verspeelt. En dit was nu juist het grote talent van Rutte: door zich ruimhartig op te stellen, anderen tegemoet te komen en het voordeel van de twijfel te geven, creëerde hij een sfeer van onderling vertrouwen en welwillendheid. Jetten en Bontenbal snappen dat uitstekend.

Inzet voor het collectief, een welwillende houding, respect tonen voor elkaars inbreng, een uitgestoken hand beantwoorden met openheid – het zijn allemaal bouwstenen van sociaal kapitaal, en van een samenwerkingsvorm die we in kabinet Schoof node hebben gemist. Het mooie is dat zo'n houding uiteindelijk ook jezelf, je persoonlijke ambities en je partij ten goede komt. Je krijgt immers veel meer voor elkaar als anderen je vertrouwen. Mensen zijn en blijven echte groepsdieren. Wat goed is voor de groep, is ook goed voor jezelf.

*Term "Yesilgöz-slot" geïntroduceerd door Hans Laroes in De Taalstaat (NPO Radio 1)6 december.