Shell moet aan de slag in Nigeria

In Nigeria heeft de grootste olieramp aller tijden plaatsgevonden. En ook de langdurigste: begonnen in 1957, en nog altijd voortdurend. Een gebied groter dan Nederland is ernstig vervuild door rücksichtsloze oliewinning, vooral door Shell. En nog steeds wordt er nauwelijks iets aan gedaan. Een Nederlands bedrijf, nota bene met het predicaat “koninklijk”, is hiervoor verantwoordelijk. Dat is voor mij als Nederlander niet te begrijpen en niet te verteren. En dat het Nederland niet lijkt te kunnen schelen evenmin.

Organisaties als Amnesty, Greenpeace, Friends of the Earth en Milieudefensie voeren al jarenlang campagne om Shell ertoe te bewegen in actie te komen: de vervuiling een halt toe te roepen en te beginnen met opruimen. Vergeefs, tot nu toe. Het is ook geen kleinigheid. UNEP, het milieubureau van de Verenigde Naties, heeft de situatie in Ogoniland, waarschijnlijk het meest vervuilde deel van de Nigerdelta, uitgebreid in kaart gebracht. Volgens het vorig jaar verschenen rapport zal het schoonmaken van dit gebied 25 tot 30 jaar vergen en miljarden kosten. UNEP adviseerde in augustus 2011 een beginstorting van 1 miljard dollar, om een begin te maken met de schoonmaakoperatie. Die aanbeveling is nog altijd niet opgevolgd. De winst van Shell bedroeg vorig jaar een kleine 3o miljard euro…

Ondanks de vele en langdurige internationale campagnes is deze milieuramp in Nederland nauwelijks bekend. Voor Milieudefensie reden om het over een andere boeg te gooien: we moeten gewone Nederlanders persoonlijk ooggetuige maken van die ramp. Ik had de eer om een van die gewone Nederlanders te zijn: met Jet, Natasja en Myrte, drie andere “gewone” Nederlandse vrijwilligers, ben ik eind augustus op bezoek geweest in Ogoniland. Daar hebben we met drie Nigeriaanse begeleiders hun eigen drie gemeenschappen bezocht: Goi, K-dere en Bodo. De VARA heeft er een documentaire van gemaakt: ‘Hallo Wereld, hier Olieramp’, die 5 oktober a.s. wordt uitgezonden om 21.15 uur op Nederland 2. Kijk daar naar, je gelooft je ogen niet…

Natuurlijk geeft het bezoeken van drie gemeenschappen in een gebied van 1000 vierkante kilometer geen representatief beeld. Dat hoeft ook niet: het UNEP-rapport doet dat al. Wat het wel doet: het heeft ons letterlijk en figuurlijk met onze neus op de feiten gedrukt. Wat in woorden al schokkend genoeg is, wordt dan regelrechte horror:

– als je tussen de restanten loopt van een dorp, dat al jaren verlaten is omdat er niet meer geleefd kon worden: stinkende giftige lucht, en olie op, in en onder het water, niks meer te vissen, niks meer te verbouwen; – als je in een dorp bij een waterput met stinkend, vervuild en giftig “drinkwater” staat, waar een moeder haar kinderen van te drinken moet geven, omdat er niks anders is, – als je van een woedende onderwijzer hoort dat zijn klas bijna leeg is, omdat veel kinderen ziek of gestorven zijn, en van andere kinderen de ouders het schoolgeld niet kunnen betalen; woedend omdat je niet meer te bieden hebt dan het vragen van aandacht door het maken van een documentaire voor het Nederlandse publiek…

Gemakkelijk zal het niet zijn, zoveel is duidelijk. Shell beschouwt Ogoniland als onveilig voor haar medewerkers, en dat is te begrijpen. Shell zal het zwaar geschonden vertrouwen van de bevolking terug moeten winnen, maar dat komt niet vanzelf terug. Daarnaast is oliediefstal een probleem: het kost geld en levert extra vervuiling en gevaar op. Vooral de grootschalige diefstal, het zogenaamde bunkering: hele mammoettankers met ruwe olie worden zo illegaal afgetapt en naar andere landen verscheept. Bunkering kan slechts bestaan door de alom aanwezige corruptie: bij bestuur, politie, leger, en binnen Shell Nigeria zelf. Daarnaast is er het kleinschalig aftappen en raffineren van olie door de plaatselijke bevolking. Waar landbouw en visserij niet meer mogelijk is, vormt dat soms het enige middel van bestaan. Ook dat zorgt voor vervuiling: weliswaar kleinschalig, maar vele kleintjes maken ook een grote.

Zeker serieuze problemen, maar dat kan geen excuus zijn om de vervuiling na 50 jaar nog steeds voort te laten duren. Shell, het grootste bedrijf van de wereld, met een gigantische know-how op allerlei gebied, kan en mag zich niet achter dergelijke problemen verschuilen. En wij allen, als gewone Nederlanders, hebben een speciale verantwoordelijkheid om Shell tot actie te bewegen. Wat kunnen we doen? Praat erover, schrijf erover in de pers en op internet, steun Milieudefensie, doneer op www.worsethanbad.org , steun de acties die nog volgen, en wat je verder maar kunt verzinnen. We kunnen dit toch niet zomaar laten gebeuren?

Foto Menno: Dennis Brussaard