Nieuwe vorm van oorlogvoeren bedreigt functioneren gps-navigatie

De koele oorlog die Rusland voert tegen het Westen bedreigt de betrouwbaarheid van gps, de technologie waar navigatie apparatuur blind op vaart. Het blijkt kinderlijk eenvoudig de signalen te verstoren en daarmee het verkeer op de weg, het water en in de lucht in de war te schoppen. En dat gebeurt al dagelijks. De situatie is zo ernstig dat defensie-specialisten werken aan andere methodes gebaseerd op kwantumsensoren die betrouwbaarder zijn, schrijft De Morgen. Naast 'jamming' waarbij het gps-signaal dat via satellieten wordt opgepikt grofweg verstoord wordt, is er de techniek van spoofing. Bij dat laatste wordt er een vals signaal met onjuiste informatie de wereld ingestuurd.

Zo kreeg de Nederlandse piloot Dara van Langen vorig jaar kort na het opstijgen een alarmerende melding: een botsing met een berg dreigde. "We moesten volgens het vliegtuig direct actie ondernemen", vertelde hij. "Maar die berg was er helemaal niet." In 2023 deden Nederlandse piloten 163 meldingen van dergelijke spoofing. In 2024 waren het er al 1.318. Die trend zien we wereldwijd. Volgens analyses van het Zwitserse luchtvaartdatabedrijf SkAI hadden vorig jaar meer dan 310.000 vluchten spoofingincidenten. Zelfs bij een vlucht van Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen naar Hongarije in september werd de gps verstoord, vermoedelijk door Russische jammers."Het probleem is dat gps-signalen erg zwak zijn eens ze de aarde bereiken", zegt Barend Lubbers, universitair docent navigatietechnologie aan de Nederlandse Defensie Academie. "Met een apparaatje van 1 watt, dat in je broekzak past, kun je tot tien kilometer ver signalen verstoren. En daar is de luchtvaart dus steeds meer het slachtoffer van."

Het jammen van het signaal leidt tot nog meer problemen omdat daardoor bijvoorbeeld de synchronisatie van klokken via satellieten spaak loopt. Die exacte tijdmeting is cruciaal voor bijvoorbeeld de financiële sector en telecomnetwerken.

Vorige maand werd in Zweden al alarm geslagen omdat door gps-verstoringen, die vermoedelijk vanaf Russische schepen zijn veroorzaakt, ambulances de weg kwijtraken en niet meer op tijd hun bestemming bereiken.