Luister naar Özcan Akyol

Özcan Akyol, een succesvol debutant met het boek ‘Eus’. Ik zag hem zaterdagmorgen via Uitzending Gemist in het programma ’24 uur met…’ De eerste keer dat ik hem zag zat hij bij De Wereld Draait Door aan tafel. Daar zei hij dat hij de meeste schrijvers misgunners vindt. “Narcisten”, zei Özcan. “En ik ben misschien nog wel de grootste”, reflecteerde hij meteen op zichzelf. Zijn eerlijkheid intrigeerde mij. Wie is deze schrijver? Wat is zijn verhaal?

Het verhaal van Özcan is in het autobiografische boek ‘Eus’ beschreven. Hij vertelt in dit debuut over de moeilijke jeugd die hij had. Omdat Özcan niet aan alle verwachtingen van zijn vader kon voldoen werd de geldkraan dichtgedraaid. Hij kreeg geen geld meer voor de dingen die een puber zou moeten krijgen op die leeftijd. Wat moet je dan? Özcan koos voor het criminele circuit. Hij werd chauffeur van een criminele zigeunerfamilie en ging hiermee zijn geld verdienen. Voor dergelijke delicten ging hij vervolgens de bak in. Hier leerde hij de literatuur kennen. Iets wat voorkwam dat hij helemaal gek  werd. Door moeilijke woorden op te schrijven, de zinnen hardop uit te spreken en niets anders doen dan hele dagen lezen werd de drang van Özcan om ook te schrijven steeds groter. Hij had immers genoeg meegemaakt.

“Ik zit weer een tijdje vast”, waren de eerste woorden van Özcan terwijl hij de kamer binnenliep. Hij ging de volgende 24 uur samen met Wilfried de Jong uitzitten. Het programma is meer dan een heel lang uitgerekt interview, het is een beleving. Een schouwspel van karakters die misschien botsen of samensmelten. Wilfried de Jong was het, mede door de openheid van Özcan, gelukt om een eerlijk portret van de schrijver naar voren te brengen.

Het eerste wat Özcan wilde drinken was een borrel. Hij drinkt veel, zegt hij zelf. Hierin lijkt hij op zijn vader. De relatie die hij had, of beter gezegd: de relatie die hij niet had met zijn oorspronkelijk Turkse vader is de rode draad in deze aflevering. “Ik lijk op hem, en daarom haat ik hem zo”, is een van de opmerkelijkste uitspraken die hij deed. “Maar dan heb je dus ook een hekel aan jezelf?” was de vraag die Wilfried direct daarna stelde. “Duh”, antwoordde de schrijver.

De reden van zijn aversie jegens zijn vader legde Özcan feilloos uit in een anekdote. Hij vertelde dat hij damkampioen van Deventer werd. Omdat dit gevierd moest worden met patat en frikadellen was hij niet om vijf uur thuis maar pas een uur later. Trots liep hij met de kampioensbeker onder zijn arm de kamer binnen. “Je bent te laat”, schreeuwde zijn vader om vervolgens de beker op de grond te gooien en de kleine Özcan een klap in het gezicht te verkopen.

Welke keuzes had Özcan? Dit is hoofdgedachte van ‘Eus’. Ik zie dit vaak terug in mijn eigen wijk. Ik woon in Brukske, een wijk vol met allochtone jongeren. De ouders van deze jongeren kunnen vaak geen Nederlands. Zoals Özcan tegen Wilfried zei: “Ze hebben nadat ze uit Turkije naar Nederland zijn gekomen geen enkele ontwikkeling meegemaakt.” De Nederlandse cultuur waarmee de allochtone jongeren dagelijks worden geconfronteerd staat haaks op de cultuur van hun Turkse ouders. Met de meeste van deze jongeren kan ik goed lachen, het zijn ten diepste namelijk lieve jongens. Toch gaan veel van deze jongens het criminele pad op. Door geldgebrek denken zij dat er geen andere uitweg is. In ‘Eus’ vertelt Özcan dat hij zelfs helemaal geen geld meer kreeg van zijn ouders. Wat moet je dan? Kun je iemand dan iets kwalijk nemen wanneer hij kiest voor het criminele leven?

Ik vind het ongelofelijk moeilijk om deze vraag te beantwoorden. Aan de ene kant denk ik dat er altijd een keuze is maar aan de andere kant vraag ik me af of een naïeve allochtoon van 16 jaar helemaal zelf die afweging kan maken. Zijn deze jongeren dan allemaal gedoemd te mislukken? Nee, dat geloof ik niet. Wel kan ik me doodergeren aan ongenuanceerde allochtonen-haat. Luister naar deze jongeren. Hoor wat ze te vertellen hebben. Koester hun verhalen. Jongeren zijn per definitie niet kwaadaardig. Nee, jongeren willen patat en friet eten nadat ze damkampioen zijn geworden.

Bekijk de uitzending van 24 uur met terug op Uitzending Gemist. Volg Jordi Lammers ook op Twitter