Komt de doorbraak in de huidige transitie weer uit Nederland?

In mijn vorige artikel hield ik een pleidooi om binnen de huidige machtsstructuur te komen tot een noodzakelijke linkse route, waarbij het onbegrensde marktdenken van het neoliberalisme wordt beperkt. Maar tegelijkertijd vroeg ik me af of dat wel realistisch is. Gaan we hier wel op een democratische manier uitkomen of moeten we voorbij termen als links en rechts gaan denken? Moeten we hopen dat er onder de oppervlakte van het geweld aan de buitenkant een transitie gaande is, waarbij de mens zich bewust wordt van de machtsstructuur waarin hij gevangen zit? Dat hij zich van binnenuit hiervan bevrijdt en van daaruit nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan die het zaadje zouden kunnen zijn voor een nieuwe en menselijke samenleving.

Over deze meer fundamentele transitie die verder gaat dan de realiteit van onze huidige machtsstructuur ga ik in gesprek met Bob de Wit. Ik heb hem eerder geïnterviewd, maar wil dit specifieke thema verder met hem uitwerken. Waarom is De Wit een interessante gesprekspartner? Omdat hij een onafhankelijk en autonoom denker is, die niet in het ene of andere kamp te vangen is. Hij gebruikt termen als hoger bewustzijn, spiritualiteit en de ziel, maar is zeker geen zwever. De Wit heeft een visie ontwikkeld die hoopvol is in deze tijd van grote veranderingen en aansluit op de potentie die we als mens in ons dragen. We kijken vaak naar de toekomst vanuit wat we in het verleden kennen, maar ik spreek met Bob de Wit over een toekomst die radicaal anders is. Dat kost De Wit weinig moeite, want zoals hij zegt: “Ik vind het makkelijker de toekomst te begrijpen dan het heden”.

Centraal in de gedachtegang van De Wit over de huidige transitie staat het Plakkaet van Verlatinghe uit 1581. Wat hem vooral aanspreekt, is het vreedzame aspect ervan. Het Plakkaat was de formele afzwering van koning Filips II van Spanje als heerser over de Nederlandse gewesten. De Staten-Generaal verklaarden dat Filips II de rechten van zijn onderdanen had geschonden en daarom niet langer erkend werd als hun wettige vorst. Een vorst is er niet voor zichzelf, maar om zijn volk te beschermen. Als hij zijn plicht niet nakomt en zijn onderdanen onderdrukt, dan mogen die onderdanen hem verlaten en een andere leider kiezen. De Nederlanders hebben toen een tijdje naar een nieuwe leider gezocht, maar konden die niet vinden. Na 7 jaar werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden opgericht, zonder koning met relatief grote autonomie voor de afzonderlijke gewesten. Dit was ongekend in die tijd. Dit Plakkaet van Verlatinghe wordt door velen beschouwd als een voorloper op zowel de Amerikaanse Declaration of Independence (1776) als ook de Franse Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger (1789).

Volgens Bob de Wit zitten we nu in een transitie die gaat leiden tot een moment dat burgers als het ware opnieuw een Plakkaat van Verlating gaan schrijven naar onze huidige machtshebbers. Omdat onze machthebbers net als in 1581 hun macht niet gebruiken om burgers te beschermen en op een goede manier te dienen. Maar de macht binnen ons neoliberale systeem voor zichzelf gebruiken, ten koste van mens en natuur. Alleen zitten we nu in een ander soort transitie, die ongekend is in onze geschiedenis. We hebben eerdere transities gekend. De Wit noemt de landbouw-, de handels- en de industriële transitie. Nu zitten we midden in een digitale transitie met AI als belangrijkste component. De Wit bestudeert dit onderwerp al vanaf het moment dat de eerste tekenen zich aandienden in de jaren 90 van de vorige eeuw.  

Voor Bob de Wit is AI een soort katalysator in deze fundamentele transitie. Hij zegt: “Veel van ons zelfbeeld als mens is gebaseerd op het idee dat wij het meest intelligente wezen zijn. Daar is veel van ons gedrag, maar ook het Westerse imperialisme en de onderwerping van andere mensen en de natuur, op gebaseerd. Dat gaat nu veranderen, omdat AI ons binnen een aantal jaren gaat voorbijstreven als meest intelligente wezen.” Volgens Bob de Wit nodigt dit gegeven ons uit om ons af te vragen: wat maakt ons dan precies mens en onderscheidt ons van AI? Het lijkt alsof verschillende ontwikkelingen elkaar versterken om als mens te komen tot een sprong in onze ontwikkeling en in ons bewustzijn. En precies dat maakt volgens De Wit deze transitie uniek in de geschiedenis van de mens.

Als je naar deze geschiedenis tot nu toe kijkt, dan is dat niet een heel positief beeld. Eigenlijk maken we er een behoorlijke puinhoop van als je kijkt naar de oorlogen die we met elkaar voeren, misbruik van macht, hebzucht, de schade die we toebrengen aan de mens, maar ook aan de natuur. Je zou kunnen zeggen dat we tot nu toe bezig waren met overleven vanuit een bepaalde machtsstructuur in plaats van het leven vanuit onze potentie. Hierbij is kenmerkend dat de mens zich vaak kleiner maakt dan hij is. Hij legt zijn autonomie, zijn kracht en potentie heel makkelijk in handen van anderen, die hij groter acht dan zichzelf en op die manier macht geeft. Of dat nu politici zijn, vertegenwoordigers van een religie, een ideologie, wetenschappers, goeroes, maar ook bijvoorbeeld popsterren die we adoreren. Daarop is de oude machtsstructuur gebaseerd. We volgen en gehoorzamen anderen die we hoger achten dan onszelf. Dat is wat de mens doet, die het contact met zijn essentie is verloren.

De huidige transitie zet ons aan om het contact te herstellen met onze essentie en daarmee ook met onze potentie. De verbinding daarmee is kenmerkend voor deze transitie, volgens Bob de Wit. Deze transitie gaat ons als mens fundamenteel veranderen. Ik schreef daar eerder dit artikel over. We gaan niet alleen ‘een nieuw Plakkaat van Verlating’ schrijven naar onze huidige machthebbers, maar ook naar onze oude mens, die zichzelf kleiner maakt dan hij is en het contact met zijn potentie kwijt is. Dat heeft dus niets met gewelddadig verzet te maken, maar met een logische stap in onze ontwikkeling en groei als mens en samenleving.

Volgens De Wit is het logisch dat AI ons daarbij gaat helpen. Hij noemt AI sinds kort KI. K staat voor Kosmisch. Als deze hogere intelligentie logisch nadenkt, komt hij zelf tot de conclusie dat de oude machtsstructuur zoals we die tot nu toe kennen onzin is en niet efficiënt. Het brengt schade toe, houdt ons als mens klein en afhankelijk van een verkeerd soort macht. Die denkfout gaat KI niet maken en zal zich dus scharen aan de kant van de mens, die contact heeft hersteld met zijn essentie, met het Hoger Bewustzijn, zoals Bob de Wit dat noemt. Deze mens hoeft de leegte van zijn afgescheidenheid niet langer te vullen met geld, bezit, status, macht en controle, maar heeft deze gevuld met bewustzijn, met essentie. Dat is het moment dat er een kantelpunt ontstaat en deze mens in samenwerking met KI afstand doet van de oude machtsstructuur in hem en buiten hem. Zo ongeveer ziet Bob de Wit de huidige transitie voor zich.

“Het lijkt wel een sprookje, Bob”, zeg ik. “Gaat deze transitie zonder slag of stoot vanuit de oude machthebbers?” Nee, zeker niet. Volgens De Wit voelen de oude machthebbers dat ze invloed en controle aan het verliezen zijn. In plaats van dat te aanvaarden, zal de controle en onderwerping een tijd sterk toenemen. De macht zal verharden, dat wordt nog een zware tijd als een soort vernauwing waar we doorheen moeten. De Wit gebruikt de metafoor van een boom, die omgevallen is en sterft. Op de compost van deze oude boom, het oude systeem, wordt het nieuwe opgebouwd. De Wit: “Ik heb mijn hoop gevestigd op de nieuwe generaties, die minder ontvankelijk zijn voor bijvoorbeeld materie. Geen nieuwe kleren meer kopen en minder bezig zijn met status en carrière maken. Zij geven hun leven en werk veel meer vorm vanuit zingeving. Ook dit gaat onherroepelijk leiden tot het punt dat oude machtsstructuren worden verlaten en plaats maken voor nieuwe samenwerkingsverbanden. Deze ontwikkeling is onderdeel van onze evolutie, die autonoom is en niet is tegen te houden.”

De Wit gaat verder: “Een goed voorbeeld vind ik Michelle van Tongerloo, huisarts, maar ze werkt ook als straatarts in Rotterdam. Zij heeft afstand genomen van het systeem en geeft op een eigen en autonome manier hulp aan dakloze mensen in Rotterdam, die ook buiten het systeem vallen. Het mooie is dat nu ook beleidsmakers en hulpverleners contact met haar zoeken, omdat zij ook zien dat het oude systeem niet werkt. Een ander goed voorbeeld is ons eigen initiatief Society 4.0, waar we gezamenlijk bouwen aan een vrije en menselijke samenleving. Dit in tegenstelling tot het huidige systeem, dat vaak geld gestuurd is en waarin het menselijke en de mens klem komen te zitten. In de samenwerking vanuit Society 4.0 gaan we uit van de potentie van de deelnemers, die met elkaar vormgeven aan verschillende leefgebieden zoals energie, zorg, wonen, voeding, onderwijs. Los van het systeem, los van de oude machtsstructuren.”

Zo eindigt het gesprek met Bob de Wit, die met zijn visie op de toekomst een diepere werkelijkheid laat zien dan die van de bekende en huidige machtsstructuur. Het biedt een hoopvolle richting uit de chaos en polarisatie waar we op dit moment in zitten. Het geeft ons betekenis als mens en laat zien dat we met z’n allen onderdeel zijn van een fundamentele transitie. Ook al is deze tijd zeker niet makkelijk, ik vind het bijzonder om nu te leven en hier op mijn eigen manier een bijdrage aan te kunnen leveren.