Klimaatacties hard nodig zolang politici te weinig doen

In mijn vorige column over het besmeuren van schilderijen in verband met de klimaatcrisis keurde ik deze actie vanuit actie-strategische overweging af. Ik vond de relatie schilderkunst en klimaat onlogisch en was bang dat deze actie vooral publieke weerstand zou oproepen. Lezers die op deze column reageerden, waren het in grote trekken met mij eens maar voegden daar direct aan toe “maar welke actie kan dan wel?”

Het antwoord kwam een paar dagen later. Op zaterdag 5 november drongen honderden actievoerders van Extinction Rebellion en Greenpeace het landingsplatform voor privéjets op Schiphol binnen en verhinderden deze jets om op te stijgen. Activisten gingen voor de jets zitten, anderen fietsten rondjes. Er werd muziek gemaakt en rondgemarcheerd en het geheel was een vrolijke boel. De marechaussee was volkomen verrast en kwam pas na uren in beweging. Activisten werden gearresteerd, afgevoerd en kregen een proces-verbaal.

In tegenstelling tot de actie ‘schilderijen besmeuren’ is in dit geval de relatie actieobject en actiedoel duidelijk. Als ergens het vluchtverkeer moet en kan verminderen, dan zijn het wel deze privéjets.

Geheel volgens het proces wat ik in mijn vorige column beschreef was er direct kwaadheid, deze keer van De Telegraaf en de burgemeester van de Haarlemmermeer Schuurmans. De meer gematigde publieksvriendelijke acties die als regel na een opwekkende radicale actie volgen, waren dezelfde dag op loopafstand op datzelfde Schiphol aanwezig. Hier stonden honderden actievoerders van de organisatie ‘Grootouders voor het klimaat’ met spandoeken reizigers duidelijk te maken dat vluchten niet meer kon: “minder vliegen en meer spoor”.

Piloten op weg naar hun werk toonden zich geïrriteerd maar de overgrote meerderheid van het publiek bekeek het spektakel geïnteresseerd en niet per se  onwelwillend. Ook het commentaar in de dagbladen, afgezien dan van De Telegraaf was niet onwelwillend. Minister Jetten stelde in het TV-programma Buitenhof dat hij de woede van de activisten snapte. De grote vervuilende sectoren, de industrie en de luchtvaart, hebben de afgelopen jaren simpel te weinig gedaan, aldus de minister. Als lid van de regerende coalitie voegde hij er wel aan toe dat aan spullen van anderen zitten wel een spanningsveld kan scheppen.

Hoe goed de actie valt binnen een gunstige voedingsbodem moge blijken uit de volgende feiten. In diezelfde tijd verscheen een rapport van Oxfam-Novib waarin werd aangetoond dat de 27 rijkste mensen net zoveel CO2 uitstoten als heel Frankrijk. Op diezelfde zaterdag opende het Tropenmuseum in Amsterdam een expositie over de schadelijkheid van plastic en organiseerde het  workshops met als titel “Mensen op zoek naar hun innerlijke activist”.

Overal breekt nu het inzicht door dat persoonlijk duurzaam leven – minder autorijden, minder douchen, minder stoken – wel zinvol is, maar volstrekt onvoldoende om wereldwijd een gezond klimaat te bereiken. Het meest zinvol van al die particuliere bezuinigingsacties is dat het meehelpt een politiek draagvlak te creëren op basis waarvan grote publieksacties kunnen steunen om vervolgens met succes bij nationale en internationale overheden wetten en maatregelen te eisen die echt een einde kunnen maken aan de verwoestende uitwerking van de alsmaar oplopende CO2-uitstoot.

De milieucommissie van de Verenigde Naties voorspelt nu bij ongewijzigd beleid een opwarming van 2,2 tot 2,6 graden. Ze voegen daaraan toe dat deze verhoging zal leiden tot overstromingen en droogte, met name in arme landen en als gevolg daarvan miljoenen hongerdoden. Geen enkele politicus op de klimaattop in Egypte ontkent dat. Stuk voor stuk voegen ze daar bezorgde woorden aan toe. Al die mooie woorden leiden echter nauwelijks tot effectieve daden. Als er echt niets of veel te weinig gebeurt, dan stevenen we binnen 15 jaar af massamoord. Er zullen nog heel wat acties, radicaal en minder radicaal, moeten volgen, willen we dat voorkomen

PS: Enkele dagen na de demonstratie werd in de gemeenteraad van Amsterdam door GroenLinks en de SP een motie ingediend die het landen van privévliegtuigen op Schiphol verbiedt. (Amsterdam is nota bene aandeelhouder van Schiphol.)