Is Israël echt democratisch en Europees?

Met de terechte boycot van het Eurovisie Songfestival door AVROTROS kwamen de voorstanders direct met het argument dat Israël de enige democratie in het Midden-Oosten is en bovendien sterk met Europa verbonden is, en daarom juist wel met het festival zou mogen meedoen. Deze vaak gehoorde argumenten, die nu ook gepaard gaan met allerlei beschuldigingen dat Nederland een ‘Naziland’ is geworden, vol jodenhaters en Hamas-aanhangers, maakt het des te belangrijker om ze kritisch te analyseren en te onderzoeken in hoeverre ze overeenkomen met de werkelijkheid.

Israël is allesbehalve een volwaardige democratie
Met een democratisch land wordt een staat bedoeld waarin de macht bij het volk ligt en bestuurders via vrije en eerlijke verkiezingen worden gekozen, waarbij mensenrechten worden beschermd, burgers gelijk zijn voor de wet, waarin vrijheid van godsdienst geldt, en persvrijheid bestaat.

Nederland voldoet hieraan, maar Israël bij lange na niet. Er worden wel verkiezingen gehouden, maar als je bijvoorbeeld als jood in Oost-Jeruzalem geboren wordt, mag je op je achttiende meedoen aan de Knesset-verkiezingen, terwijl dat niet geldt voor jouw moslim en christelijke buren. Hetzelfde geldt voor kiezers op de Westelijke Jordaanoever waar circa 700.000 Joodse kolonisten vanaf 18 jaar wel stemrecht hebben. Hierdoor worden meer dan 3,5 miljoen niet-Joodse bewoners in Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever van hun stemrecht uitgesloten, wat laat zien dat verkiezingen in Israël niet volledig democratisch zijn. Een democratisch land zou in een vergelijkbare situatie ofwel iedereen laten stemmen, of helemaal niemand.

Verder geldt in Israël vrijheid van godsdienst, maar gemengde huwelijken tussen verschillende religies zijn niet toegestaan, laat staan huwelijken tussen homoseksuelen. In Israël bestaat namelijk geen civiel huwelijk. Huwelijken worden geregeld door religieuze autoriteiten, waarbij Joodse huwelijken onder het rabbinaat vallen, islamitische huwelijken onder de sharia-rechtbanken en christelijke huwelijken onder hun eigen kerkelijke instanties. Elk modern land staat gemengde huwelijken toe, zoals bijvoorbeeld ook buurland Libanon, maar in Israël is dat dus niet het geval. Een tweede reden om de democratie in Israël ter discussie te stellen.

Ten derde is de persvrijheid in Israël zeer discutabel. Haaretz, de oudste krant van Israël, wordt bijvoorbeeld zwaar onder druk gezet vanwege zijn kritiek op het nationalistische beleid van de Likud-partij en andere rechts-extremistische instanties. Zo wordt de krant regelmatig aangeklaagd, krijgen journalisten te maken met bedreigingen, en worden artikelen gecensureerd of uitgesteld.

Daarnaast zijn er in Israël veel woonwijken en gemeenschappen waar Arabieren niet welkom zijn of moeilijk een woning kunnen kopen of huren. Dit wordt deels veroorzaakt door discriminerende regelgeving, gemeentebeleid en sociale barrières, waaronder de zogenaamde “admission committees”, die de toelating van nieuwe bewoners beoordelen en vaak niet-joodse inwoners weigeren, waardoor gemengde buurten vrijwel niet bestaan en de ondemocratische segregatie in de praktijk voortduurt.

Verder is het niet opleggen van dienstplicht aan niet‑Joodse burgers voor sommigen misschien minder controversieel, maar het blijft opmerkelijk voor een land dat zich democratisch noemt. Een dienstplicht in Nederland zou namelijk voor alle burgers gelden, ongeacht hun godsdienst.

Wat ik persoonlijk het meest ondemocratisch vind, is dat iedere willekeurige Jood op de wereld ruimhartig uitgenodigd wordt in Israël te komen wonen en bij aankomst meteen Israëliër wordt dankzij de “Law of Return”, terwijl gevluchte Palestijnen geen enkele mogelijkheid hebben om terug te keren naar hun eigen woonplaats in Israël, of die van hun ouders of grootouders. VN-resolutie 194 over de “Right to Return” die stelt dat ‘refugees wishing to return to their homes and live at peace with their neighbours should be permitted to do so at the earliest practicable date’, wordt daarbij door Israël volledig genegeerd, terwijl elk ander (democratisch) land deze op termijn zou toepassen om humanitaire redenen en ook om vrede in goede harmonie te kunnen waarborgen.

Ten slotte hoort een democratie mensenrechten, oorlogsrecht en grondrechten te respecteren. In Israël wordt dit al jaren in twijfel getrokken, zoals blijkt uit talrijke VN‑resoluties waarin zorgen over mensenrechten en internationale normen worden geuit. Dit is de afgelopen twee jaar vooral duidelijk geworden door de voortdurende schendingen van het oorlogsrecht in Gaza en de systematische mensenrechtenbeperkingen in de Westelijke Jordaanoever.

Degenen die beweren dat Israël de enige democratie in het Midden-Oosten is, kennen het land onvoldoende en willen niet inzien dat er in Israël sprake is van systematische ongelijkheid, beperkingen op burgerrechten, religieuze inmenging en discriminatie, en dat het land absoluut niet als een volwaardige democratie kan worden beschouwd.

Israël hoort juist niet bij Europa
De gedachte dat Israël een democratie is, hangt ook samen met het feit dat het vanwege de Holocaust-geschiedenis vaak tot Europa wordt gerekend. Ook deze bewering is niet correct. De meeste Israëliërs hebben namelijk helemaal geen Europese achtergrond, zoals blijkt uit onderstaande herkomststatistiek:

• Mizrahi en Sefardische Joden (~40%): Joden oorspronkelijk afkomstig uit het Midden-Oosten (Irak, Iran, Jemen, Syrië, Libanon), Noord-Afrika (Marokko, Tunesië, Algerije, Libië, Egypte) en Turkije.
• Asjkenazische Joden (~35%): Joden van Centraal- en Oost-Europese oorsprong (Polen, Rusland, Hongarije, etc.). Binnen deze groep zijn ook Joden uit West-Europese landen zoals Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, en Scandinavië, maar zij vormen een relatief klein deel van het totaal.
• Russische en voormalige Sovjetunie-immigranten (~10%): Veel van hen zijn Asjkenazisch, maar sommigen hebben gemengde afkomst.
• Ethiopische Joden (~3%): Komen voornamelijk uit de jaren 1980–1990 via operaties zoals “Operatie Mozes” en “Operatie Salomon”.
• Niet-Joodse minderheden (~21%): Omvat Arabische Israëli’s, Palestijnen, Druzen, Christenen, Bedoeïenen en andere minderheden. Hun roots liggen voornamelijk in het Midden-Oosten en de Levant.

Asjkenazische Joden komen oorspronkelijk uit Centraal- en Oost-Europa, Sephardische Joden werden in 1492 verdreven uit Spanje en Portugal tijdens de Spaanse inquisitie en zijn voornamelijk naar het Ottomaanse Rijk gevlucht, maar ook naar Europese landen zoals Nederland, dat hen religieuze en economische mogelijkheden bood, en Mizrahi Joden vinden hun oorsprong in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Het totaal loopt op boven 100% omdat Russische immigranten dubbel worden geteld maar het laat dus wel zien dat een aanzienlijk deel van de bevolking van Israël uit voormalig Sovjet-Unie, Midden-Oosten en Noord-Afrika komt, en slechts een minderheid van waarschijnlijk rond 15% uit het huidige Europa. Dit benadrukt dus dat Israël cultureel en demografisch niet als een Europees land kan worden beschouwd. Vanuit het oogpunt van bevolkingssamenstelling ligt Israël geografisch precies op de juiste plek. In het Midden-Oosten, ten zuiden van de voormalige Sovjet-Unie en ten oosten van Noord-Afrika.

Israël Eurovisie 2026 boycot, meer dan terecht
Beide stellingen die door voorstanders van Israël’ deelname aan het Eurovisiesongfestival worden gehanteerd zijn dus niet volledig juist, en maken de beslissing van AVROTROS op basis van ernstige humanitaire zorgen in Gaza, schendingen van persvrijheid en politieke inmenging, juist alleen maar rechtvaardiger en meer dan terecht.