Hulpsinterklazen, houd je alsjeblieft aan verlanglijstjes

In deze tijd piekeren veel mensen zich suf over het juiste Sinterklaaskado. En dan nog komen ze aan met kado’s die door de ontvanger tactvol met ‘goh?’ en ‘heel apart!’ worden begroet. Roos Vonk heeft een simpele, effectieve tip op basis van sociaal-psychologisch onderzoek: geef ze wat ze vragen.

Voor het juiste kado moet je inschatten waarmee je een ander blij maakt. Het slechte nieuws is dat de meeste mensen dit minder goed kunnen dan ze denken. Ze zijn slecht in het lezen van de gedachten van anderen en redeneren teveel vanuit hun eigen perspectief; ze weten zelfs van hun eigen partner vaak niet waar die van houdt ; ze nemen ten onrechte aan dat anderen hun meningen en voorkeuren delen ; en ze overschatten de mate waarin hun bedoelingen voor anderen waarneembaar zijn. Het verbaast dus niet dat ontvangers van goedbedoelde geschenken vaak in hun maag zitten met doorgeef-kado’s en lelijke ornamenten die altijd weer uit de kast gehaald moeten worden wanneer de gever op bezoek komt.

Nu is het fijne van de Sinterklaasperiode dat mensen verlanglijstjes hebben. Anders dan in de meeste situaties kunnen mensen als om kado’s gaat heel expliciet aangeven wat ze willen, dus hoeven de welbekende menselijke gebreken niet in de weg te staan. Het vervelende is dat verlanglijstjes vaak genegeerd worden. Kado-gevers vinden het onpersoonlijk. Ze zijn bang dat het wordt opgevat als een teken dat ze zelf niets leuks konden bedenken; dat ze de ontvanger niet goed genoeg kennen of geen zin hadden om erover na te denken. Een zelfbedacht kado kost meer tijd en aandacht. En het gaat immers om het gebaar!

Liever het lijstje

De vraag is natuurlijk of ontvangers dat ook zo zien. Helemaal niet, bleek uit een serie studies. De onderzoekers vroegen mensen om terug te denken aan een bruiloft of verjaardag waarvoor ze zelf een kado hadden bedacht of juist het verlanglijstje hadden gevolgd. Gevers bleken de indruk te hebben dat hun zelfbedachte geschenken werden gezien als meer attent en persoonlijk dan kado’s van het lijstje. Maar wanneer aan ontvangers werd gevraagd om terug te denken aan hun kado’s, bleek juist het omgekeerde: kado’s van het lijstje werden hoger gewaardeerd en gezien als meer persoonlijk. De enige uitzondering daarop was als ze ongevraagd geld kregen; dat werd altijd gewaardeerd, terwijl gevers dat juist zien als het meest onpersoonlijke kado dat er bestaat.

Deze resultaten illustreren wel heel mooi de hardnekkigheid van onze menselijke gebreken. We hebben allemaal de ervaring van het krijgen van zelfbedachte kado’s waarvan we denken “wat moet ik daar nu mee?”. We weten ook dat we dat niet eerlijk zeggen tegen de gever. En toch komen we omgekeerd niet op het idee dat ook ónze zelfbedachte geschenken dit lot ondergaan. Het lijkt anders, want we hebben er zo ijverig over nagedacht en we bedoelen het zo goed. We zien niet dat dat ook geldt voor die anderen die ons met hún meest liefdevol bedoelde bedenksels opzadelen.

De conclusie is simpel: hou je aan het lijstje. Bij twijfel: denk goed na over de laatste keer dat jij een kado kreeg waar je niet om had gevraagd. Voor de ontvangers hebben de onderzoekers ook een tip: vraag maar één kado. Gevers blijken dat op te vatten als een teken dat ze niet zelf iets anders moeten gaan verzinnen.

Deze column verscheen eerder in Intermediair.

Roos Vonk schreef onder andere het boek Menselijke gebreken voor gevorderden