Hoe 'rechts' is Euroscepsis nou echt?

Als je kritisch op de EU bent, ben je een rechtse, nationalistische populist. Dat is wat je de afgelopen tijd keer op keer te horen krijgt. Rond het handelsverdrag met Oekraïne, rond Brexit, rond wat dan ook. Ik begrijp dat eerlijk gezegd niet helemaal. Zullen we even terugdenken naar het referendum over de Europese grondwet?

De stem-voor-campagne was destijds een bak economisch optimisme met een neerbuigend toontje waar elke twijfelaar van zou gaan tegenstemmen. Links Nederland had daar al snel de buik van vol. Maar rond het Oekraïne-referendum en Brexit zie ik die linkse mensen dat neerbuigende toontje ineens zelf gebruiken. ‘Onderbuik! U stemt tegen uw eigen belang! De EU is goed voor u!’

Maar elk weldenkend mens, zeker die in progressieve hoek, ziet toch ook de problemen met de Europese Unie? Fijn, dierenwelzijnswetten voor de lidstaten. Beetje jammer dat de uitruil is dat je je land openstelt voor kippenfabrieken. Goed dat we standaarden van consumentenproducten verbeteren. Wel betekent het toevallig een eenheidsworst van Unilever, Nestlé en GlaxoSmithKline. Tof, die Natura2000 gebieden, luchtkwaliteitsnormen, waterrichtlijnen. Helaas is het landbouwbeleid tegelijkertijd zo gericht op groei, dat de EU zichzelf op z’n zachtst gezegd nogal tegenwerkt. Raad maar wie er wint.

EU-sceptici delen één ding. Ze zien prima dat déze EU niet over mensen gaat, maar over geld (verrassing!). Is het vreemd dat er ook mensen voor Brexit stemden omdat ze de invloed van TTIP op hun gezondheidszorg vreesden? Elke milieuactivist weet hoe ontransparant Brussel is. Hoe de bedrijfslobby sterker is dan wie dan ook. TTIP, TiSA, CETA; handel, handel, handel. Alles – van eten tot drinkwater, van zorg tot openbaar vervoer – moet in dienst staan van geld verdienen. En die Europese bestuurders die het wel goed bedoelen, moeten waden door de stroop.

Het had zo’n mooi democratisch project kunnen zijn. Maar laten we eerlijk zijn. Dat is het niet. Ik denk: hoe harder je volhoudt dat EU-kritiek ‘rechts’ is, hoe meer mensen denken dat ter linkerzijde men het hoofd diep in het zand heeft gestopt. Als je niet zit te wachten op xenofobe politici die niets gaan oplossen, erken dan dat EU-kritiek alle kleuren heeft.

Elk nadeel heeft gelukkig ook z’n voordeel. Soms blijkt de EU zo’n enorme draak, dat zelfs de handel zelf eronder lijdt. “Het overleg over TTIP is mislukt, maar niemand durft het toe te geven”, zei de Duitse minister van EZ Gabriel onlangs. In 14 onderhandelrondes was, en is nog steeds, op geen van de 27 hoofdstukken overeenstemming bereikt. Toch fijn, zo’n EU.

Dit stuk verscheen eerder op Down to Earth