Hoe de rijke lui de democratie met alle liefde ‘stabiel maken’ — voor henzelf, niet voor ons

Weten jullie Sijthoff zijn haringparty nog om de actie Stem voor Stabiliteit te lanceren? Dat initiatief van mediamagnaten en reclamebazen, dat zich presenteerde als een stabiele factor, maar is in werkelijkheid een miljoenenoperatie om de politieke macht van de elite te garanderen? Het lijkt erop dat die operatie een staartje krijgt. Want wie is Willem Sijthoff eigenlijk? Niet zomaar een borrelende filantroop, maar een mediamagnaat uit een van de rijkste families van Nederland. Zijn diners, netwerkborrels en ‘informele bijeenkomsten’ functioneren al jaren als distributiecentra van invloed.

Het is het verhaal dat ‘bruggen bouwen’ uitsluitend definieert als een beweging naar rechts, terwijl een brug naar links ondenkbaar is. Op een ander recenter feestje van media-ondernemer Willem Sijthoff — de uitslagenborrel van 29 oktober — zou D66-informateur Hans Wijers volgens Frank Leijdersdorff Yesilgöz ‘een leugenaar’ hebben genoemd.

Alleen: de man die letterlijk naast hem zat, Eric Smit, zegt nu dat híj dat zei, en Wijers eigenlijk best genuanceerd was. Ook Jacques Monasch werd erbij gesleept: hij herinnerde zich vooral dat Wijers „met behoorlijk dedain” sprak over een centrumrechts kabinet, maar níét dat hij Yesilgöz een leugenaar noemde. Drie bronnen, drie verhalen, en precies het verhaal zonder bewijs werd gekozen als de nieuwe waarheid. Uiteindelijk bleek het te gaan om een of ander appje.

Maar dat was al te laat. De media sprongen erbovenop om Hans Wijers aan de schandpaal te nagelen. NRC zwengelde het frame aan, De Telegraaf draaide de versterker open, Pauw en de Wit deden ook nog een duit in het zakje, en binnen een dag stond de beeldvorming vast: Wijers was onfatsoenlijk door een leugenaar een leugenaar te noemen.

We hadden dus een haringparty van Willem Sijthoff, waar een stel rijke lui ‘de democratie een handje wilde helpen.’ Vrij recent hadden we een verkiezingsborrel van diezelfde Willem Sijthoff, waar Hans Wijers dus ook was. De bedoeling van die haringparty was, om een coalitie tussen VVD, CDA en D66 te krijgen i.v.m. ‘stabiliteit.’ JA21 en BBB werden op deze manier redelijker dan Frans Timmermans. Een democratische partij zoals GL-PvdA werd tegenover de PVV gezet, die zelfs de verkiezingsuitslag in twijfel trok, en geen enkele journalist dacht: 'is dit een smerig spelletje van een stel rijke lui, omdat een informateur hen niet op hun wenken bedient?'

En dit is geen Nederlands alleenstaand fenomeen. Dit is de logica van het ‘dode midden’, een Westerse trend waarin gevestigde partijen liever samenwerken met elkáár of met extremere flanken dan fundamentele verandering toe te staan. Op 12 november stemde centrumrechts met extreemrechts mee om de Corporate Sustainability Due Diligence Directive af te zwakken. Die wet is er onder andere gekomen om bedrijven aansprakelijk te houden i.v.m. vergroening, uitbuiting van werknemers en kinderarbeid. Als het grote geld bedreigd wordt, vinden we de democratie, klimaat en mensenrechten een stuk minder belangrijk.

Dat niemand maar ook niemand die vraag stelde, toont aan hoezeer het begrip ‘stabiliteit’ is gekaapt door mensen met mediakennis. Het is geen politieke waarde meer, maar een vorm van marketing geworden. Ondertussen is de VVD constant de formatie aan het gijzelen, in de hoop hun centrumrechtse kabinet alsnog binnen te hengelen. Dit tijdrekken is een pure psychologische oorlog: deze methode is ontworpen om het publiek en de media zo moe te maken dat ze smeken om welke oplossing dan ook.

De VVD is de pyromaan die brandsticht en zichzelf vervolgens presenteert als de enige brandweer. Het morele failliet van toen is nu een geïnstitutionaliseerde bestuursstijl. Het is een herhaling van wat eerdere facetten: de VVD voelt het einde van haar tijdperk naderen, en klampt zich vast aan elk frame dat nog werkt — zelfs als daarvoor een informateur moet worden geofferd in de media voordat hij überhaupt begonnen is. Maarten Feilzer is onder andere onder eigen naam een VVD-donateur.

Deze heisa lijkt als twee druppels olie op Voor Ons Nederland en Rood Vooruit: clubs die zich voordoen als redelijke middenbewegingen, maar in feite het politieke speelveld naar rechts trekken terwijl ze roepen dat ze juist “bruggen bouwen”. De brug met Otto Workforce in in ieder geval gemaakt, omdat die arbeidsmigranten-uitbuiters donateur zijn van Voor Ons Nederland.

Niet heel verbazingwekkend gaf ex-voorzitter van de Raad van Commissarissen van Unilever Gerdi Verbeet ook een lezing bij Voor ons Nederland. En laten we eerlijk zijn: dat zij jarenlang tot de absolute top van Unilever behoorde, maakt haar niet bepaald tot de neutrale bemiddelaar die ze in de media probeert te spelen. Dit is geen inhoudelijke middenpositie, maar corporate midden-management van de democratie.

Dit is geen incident maar een patroon: Van het demoniseren van de ‘linkse wolk’ tot het normaliseren van radicaal-rechts als ‘centrumrechts’, van het laten instorten van kabinetten op strategische momenten tot het regeren via demissionaire sluiproutes. Niet de kiezer bepaalt het speelveld, maar de partij die het beste is in tijdrekken en framing.

Het grote geld wil dus niet delen, en gaat liever over extreemrechts om hun macht te behouden, ook al brengen ze daarmee de democratie in gevaar. Schreeuw nog even wat harder dat een coalitie met JA21 een ‘centrumrechts’ kabinet is. Misschien kun je de kettingzaag van Javier Milei lenen om SP, BIJ1 en PvdD van het politieke spectrum af te zagen door GL-PvdA weg te zetten als extremisten. Dan schuift dat politieke ‘midden’ wel op, ja.

Dit is hoe de democratie wordt uitgehold. Niet met een klap, maar met een trage vergiftiging. Waar de rijke heren met geld de democratie ‘bijsturen’ en de verkiezingen worden tot een bedrijfenquete. Waar activisten worden weggezet als drammers in plaats van bezorgde burgers. Het zogenaamde 'midden' is een list geworden, een dekmantel voor een systeem dat slechts één doel dient: de macht en privileges van een kleine elite beschermen. De vraag is niet of dit patroon bestaat, maar hoe lang wij het nog accepteren.