Enige kerstgedachten rond deze oorlog

Wat wij nodig hebben is een intelligente strategie, geen domme haat.

We zijn als non-belligerente bondgenoten van Oekraïne betrokken bij een zeer ouderwetse oorlog. In de Donbas heeft zich een vleesmolen ontwikkeld met loopgraven die doen denken aan de slagen bij de Somme en Verdun uit de Eerste Wereldoorlog. Het Russische leger probeert met gerichte raketaanvallen op essentiële infrastructuur het leven van de burgers in Oekraïne onmogelijk te maken. Steden worden verwoest. Alleen aan de modellen van de kapot geschoten personenwagens zie je dat de TV-beelden niet uit 1944 stammen maar uit dit jaar.

Van een cyberoorlog valt weinig te merken. We zijn de afgelopen jaren bang gemaakt voor vijandige hackers die met slimme software de infrastructuur uitschakelen. We hebben alleen nog maar last van ransom software uit de criminele hoek. Je zou toch zeggen dat een vijand met gebruik van nog geavanceerder programma's en algoritmes tegen betrekkelijk geringe kosten de samenleving van de vijand kan ontwrichten. Als we hier een week zonder stroom zitten, stort tenslotte de maatschappij in. Niets van dit alles. De Russen proberen het met traditionele raketten, vaak uit oude Sovjet dumps.

De oorlog is ook ouderwets omdat hij niet zo ideologisch is. De Tweede Wereldoorlog geldt als een bevrijdingsstrijd tegen de onderdrukking en het racisme van fascisme en nationaalsocialisme. De Koude Oorlog was een confrontatie tussen democratische staten met een gereguleerd kapitalistisch systeem en een totalitair Oostblok waar zich een vorm van industrieel feodalisme had ontwikkeld met het kader van de communistische partij in de rol van de adel. Het conflict had een sterk levensbeschouwelijk karakter. Beide partijen bestookten elkaar uitgebreid met propaganda over de voortreffelijkheid van hun eigen systeem. 

Dat is met ónze oorlog veel minder het geval. Natuurlijk, onze leiders zeggen dat het om de vrijheid gaat en dat we ons materieel offers moeten getroosten nu de Oekraïners massaal hun leven in de waagschaal plaatsen. De vijand wordt vooral verweten dat hij agressief is en uit op verovering. We voeren oorlog tegen schurken en misdadigers die al het moois dat wij bezitten, kapot willen maken. Dat is het zo'n beetje. Van een serieuze confrontatie tussen levensbeschouwingen is geen sprake. Zo ontstaat haat tegen de Russen, die stuk voor stuk misdadigers zouden zijn. Ze deugen niet. De enige goede Rus is een dode Rus. Pas nog tweette Bart Schut, adjunct hoofdredacteur van het Nieuw Israëlitisch weekblad:

 Ik vond dat hij met zulke haatpraat vooral Poetin in de kaart speelt maar zulke kritiek acht Schut een vorm van Poetin knuffelen en naïviteit. Hij deed er nog een schepje bovenop:

Voor de liefhebbers: hier het hele debat.

In het AD klaagt een gepensioneerde rechercheur dat hij zijn Russische echtgenote ons land niet meer in krijgt. Ze ligt nu in Kaliningrad met een ernstige longtumor bij haar nicht op de bank. Het huwelijk werd in 2019 gesloten. De vrouw moet voor een permanente verblijfsvergunning om te beginnen slagen voor het inburgeringsexamen. Dat wordt alleen maar afgenomen op de ambassade in Moskou. Tot dan toe kan zij hoogstens visa krijgen voor 90 dagen. Bij de afloop van het laatste visum, bleek dat geen enkele vliegmaatschappij een patiënte met longtumoren mag vervoeren. De gezagsgetrouwe ex-rechercheur bracht haar daarom met de auto naar Kaliningrad, een Russische enclave omsloten door de EU-lidstaten Litouwen en Polen. Een treinreis naar Moskou is te zwaar voor deze zieke vrouw. Daar moet ze trouwens niet alleen naartoe voor dat examen maar ook om een nieuw toeristenvisum aan te vragen. Niemand helpt. Er valt niks te regelen. Geen ene sodemieter. Men komt wel met de smoes aan dat de ambassade aan bijzondere regelingen niet toekomt omdat Poetin een aantal medewerkers heeft uitgewezen als represaille voor ons besluit Russische spionnen met een diplomatenpas naar huis te sturen. "Alsof wij de oorlog persoonlijk zijn begonnen", aldus de ex-rechercheur in het AD. 

Inderdaad!

Bij gebrek aan voldoende ideologische onderbouwing wordt de vijand ontmenselijkt. Wij nemen de Russische propaganda terecht kwalijk dat die hetzelfde doet, maar wij zijn op dat gebied lang niet onschuldig. Om met het VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans te spreken: "We moeten onderscheid blijven maken tussen gewone Russen en het regime van Poetin". 

Ook dit soort haat hoort bij het ouderwetse van deze oorlog. Je bereikt er weinig mee. Je bevordert er misschien aan eigen kant de hysterie mee maar niet een effectieve vorm van strijdlust. Wel kan de vijand – in ons geval Poetin – dle houding van haat gebruiken om de eigen bevolking voor te houden dat ze niet op genade hoeft te rekenen. Je kunt beter vechten tot de laatste man dan je lot in handen leggen van genadeloze Europeanen. Luister maar naar wat zij roepen.

Wat wij nodig hebben, is een intelligente strategie, geen domme haat. Onderdeel daarvan moet zijn een exit-strategie voor Rusland, geen uitweg voor de machthebbers in het Kremlin, maar voor het volk. Ooit zal aan deze oorlog een eind moeten komen. Een vrede mag onder geen beding inhouden dat Poetin en de zijnen hun territoriale ambities realiseren. Het is aan de inwoners van de Krim en de Donbas om in vrije verkiezingen onder internationaal toezicht hun lot te bepalen als er geen einde aan de oorlog kan komen zónder grenswijziging. Hoe het met dát soort aspecten van een regeling ook afloopt, er moet altijd een toekomst zijn voor Rusland: hoop, een alternatief voor de doodlopende weg die Poetin biedt. Het perspectief voor zo'n toekomst dienen wij te ondersteunen en niet in de weg te staan. Wij moeten de Russen en Poetin niet tot elkaar veroordelen maar alles doen om een kloof tot stand te brengen tussen het volk en zijn hopeloze leiders. 

We moeten meer bieden dan vuurkracht en geweldsmiddelen alleen. 

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der horst en John Kniriem over politiek en geschiedenis.