Een spiraal van groot en klein geweld leidt ons naar een catastrofe

Wie zich ingraaft in het eigen gelijk zit ook met zijn hakken in het zand en ziet vaak geen mogelijkheid meer om de ander de hand te reiken. Het hele vermogen om verlangens te delen is weg. Zo lijkt er geen pad naar het licht meer, maar graven we ieder voor zich naar een alles omvattende duisternis.

Al jaren maak ik me grote zorgen over mensen die vooral in hun eigen waarheid geloven en de wetenschap, overheid, politiek, media en rechtspraak in twijfel trekken en daarmee vrijwel de gehele rechtsstaat op losse schroeven zetten. Alle instituten die ons zouden moet informeren, inspireren of sturen en corrigeren worden vleugellam gemaakt. Dit speelde bij de discussie over het klimaat en de boeren, het kwam tot uitbarsting tijdens jaren van corona en gaat nu door met de oorlog in Oekraïne. Er is achterdocht, wantrouwen en heel veel haat. Zoveel haat dat er nauwelijks nog naar oplossingen wordt gezocht, maar vrijwel overal alleen maar olie op het vuur wordt gegooid. Het is te pijnlijk om te zien. Ik vrees dat we recht op een catastrofe afstevenen. Dat gevoel heb ik al langer, maar het gevoel wordt steeds intenser en dat stemt me treurig. Het geweld neemt over vrijwel de gehele linie toe.

Door dat geweld durf ik de laatste tijd amper te schrijven over wat ik denk. Afgelopen jaren deed ik dat vrijwel dagelijks. Ik schreef over corona, de toeslagenaffaire, over Baudet en zijn wonderlijke manier van de waarheid verdraaien en bevolkingsgroepen in een hoek trappen, over mensen en partijen die het debat willen bepalen door uit te maken welke woorden passend zijn en wie mag spreken en juist een toontje lager zouden moeten zingen. En ik schreef over het geweld tegen Palestina, het naar willekeur gebruiken van termen als terrorist en vrijheidsstrijder en over hoe de Verenigde Staten al decennia lang een internationale politiek bedrijven van afzetgebieden creëren voor hun producten en het zorgen voor controle over olie in het Midden-Oosten en hoe ze daar zonder blikken of blozen de CIA, NAVO, Wereldbank en het IMF voor inzetten. De Verenigde Staten sturen er al decennia op aan dat alle landen hun staatsbedrijven privatiseren - en daarmee ook hun grondstoffen als olie en gas beschikbaar stellen voor internationale investeerders en opkopers - en dat ze hun markten open gooien voor producten en diensten van multinationals. Alles en iedereen moet neoliberaal en kapitalistisch worden en er is nauwelijks oog voor het effect daarvan op lokale ondernemers, op de cultuur, het klimaat en de soevereiniteit van mensen en landen. Wie niet mee wil doen wordt letterlijk van zijn troon gestoten. In landen als Vietnam, Chili, Iran, Irak en Afghanistan kunnen ze daarover meepraten. En los daarvan hangt meer dan de helft van de Afrikaanse landen aan de touwtjes van de VS en Europa vanwege een niet af te lossen schuldenlast en zijn tal van andere landen tot voor het westen gunstige hervormingen gedwongen in ruil voor financiële steun.

Ik schrijf en praat dus al jaren over deze dominantie van de westerse waarden en normen - of het gebrek daaraan - maar de laatste weken durf ik dat niet meer. En ik durf wat ik eerder schreef al helemaal niet in verband te brengen met de agressie die Poetin nu laat zien. Ik durf amper te schrijven dat Rusland, ook al onder Gorbatsjov, Jeltsin en Medvedev, bang is voor de dominantie van het neoliberalisme, dat ze de onafhankelijkheid van de NAVO op dit vlak in twijfel trekt en daarom huiverig is voor militaire basissen aan de landsgrenzen, steun zoekt bij meer dan dubieuze bondgenoten en de veiligheidssituatie van Rusland en voormalige Sovjetstaten al jarenlang in internationaal verband probeert te bespreken. En ik durf ook amper te schrijven dat ik vanuit zorg in woede ontstak toen ik de Amerikaanse president Biden vloeibaar gas hoorde aanbieden aan Europa. Het gebaar lijkt mooi, maar het kan door Rusland ook gezien worden als een zoveelste provocatie en vooral als de zoveelste uiting van de Amerikaanse neiging om overal de markt te domineren. In feite drukt Amerika nu het gas van Rusland uit de markt en brengt het daar zijn eigen gas voor in de plaats. Vanuit westers perspectief is dat misschien fijn, maar in de ogen van Poetin is het waarschijnlijk olie op het vuur. Zo wordt ook dit een handelsoorlog op hoog niveau en massa’s mensen zijn daar al tijden lang het slachtoffer van. In dit geval de onschuldige en machteloze inwoners van Oekraïne en Rusland.

Ik houd voor dit alles mijn hart vast, maar ik durf mijn grote zorgen dus amper te delen. Op plekken waar ik het deed werd ik aangevallen en een extreemrechtse dwaas genoemd die de oorlog in Oekraïne bagatelliseerde en dweepte met Poetin en Baudet. Een normaal gesprek was niet mogelijk. Ook in reacties op wat ik zei zag ik enorm veel geweld. Een geweld dat dus al jaren op verschillende manieren rondom verschillende thema’s groeit. We graven ons meer en meer in in ons eigen gelijk en wie iets anders zegt of schrijft is per definitie een slecht mens die compleet gek geworden is. Op de man spelen is normaal geworden en inhoudelijk reageren lijkt een uitzondering. De drogredenen hebben vrij spel. Een nuance of kanttekening mag of kan amper gemaakt worden. Ik maak me daar grote zorgen over. Wie zich ingraaft in het eigen gelijk zit vaak ook met zijn hakken in het zand en ziet vaak geen mogelijkheid meer echt van gedachten te wisselen en de ander de hand te reiken. Het vermogen om verlangens te delen is weg en daardoor kan nauwelijks gezocht en gebouwd worden naar oplossingen. Op deze manier lijkt er geen weg naar het licht meer, maar graven we ieder voor zich naar een alles omvattende duisternis. Ik maak me daar grote zorgen over en het stemt me bedroefd. Het geweld lijkt aan de winnende hand. Zowel in het groot, als in het klein. Het lijkt me tijd voor bezinning op wereldschaal.

cc-foto: GREGOR