De scheiding van The Common Linnets

The Common Linnets zijn weer Ilse en Waylon solo. Roos Vonk denkt dat ze psychologisch kan verklaren wat er mis ging. Het gaat, zoals altijd in relaties – in liefde, vriendschap, werk en muziekgroepen – om gelijkheid en kosten-baten-balans.

In Volkskrant Magazine las ik een interview van Evelien van Veen met Waylon. Daarin las ik dat de Common Linnets niet meer samen zijn. Vooropgesteld: ik weet niets over deze zaak behalve wat ik in het interview heb gelezen. Het is denkbaar dat er dingen spelen die mij niet bekend zijn. Maar op basis van dit interview leek de zaak mij zo klaar als een klontje: een perfecte illustratie van de equity theory of billijkheidstheorie. 

In alle soorten relaties, of het nu gaat om liefde of werk, hebben mensen behoefte aan billijkheid of rechtvaardigheid: geven en nemen moeten in balans zijn. Anders gezegd, de verhouding tussen opbrengsten en investeringen van de partners moet ongeveer gelijk zijn. Je investeert in een liefdesrelatie door bijvoorbeeld niet meer elke avond met vrienden uit te gaan of voor de tv te zitten, of door leuke cadeautjes te kopen voor je partner, of door naar een film te gaan terwijl je eigenlijk een andere had willen zien. En je haalt opbrengsten uit een relatie bijvoorbeeld doordat je partner je steun en aandacht geeft, of lekkere massages, of je helpt met een klusje, of gewoon doordat je het leuk vindt om bij elkaar te zijn. 

Investeringen kunnen ook bestaan uit wat je aan persoonlijke kwaliteiten te bieden hebt, bijvoorbeeld schoonheid of intelligentie. Verschillende soorten investeringen zijn uitwisselbaar; denk maar aan een rijke man met een mooie jonge vrouw. Het blijkt zelfs dat mooie mensen – vooral vrouwen – bij een etentje met een minder mooie date vaker vinden dat de ander de rekening moet betalen. Daarmee komen de investeringen weer in balans. Je ziet hieraan dat een investering geen moeite hoeft te kosten: als je mooi bent, of gewoon van nature heel leuk en gezellig, dan geef je daarmee een ander iets terwijl je er niks voor hoeft te doen.

Dat kan soms een beetje wringen in onze egalitaire samenleving, waar je privileges moet verdienen met hard werken. Stel dat een van de leden van een boy-band extra sexy is en dat ze daardoor extra platen verkopen, zou hij dan niet ook extra honorarium moeten krijgen? Als een van de partners in een firma dankzij extra charisma imeer klanten binnenhaalt, moet die dan niet ook een groter deel van de winst krijgen? In dit soort discussies hebben mensen meestal de billijkheidsopvatting die voor henzelf het beste uitpakt. Wat we billijk vinden is dus een beetje flexibel. 

Maar sommige dingen zijn overduidelijk onbillijk, en dat is voor iedereen onprettig. Het voelt vervelend als de verhouding tussen investeringen en opbrengsten voor de één ongunstiger is dan voor de ander. Het meest onprettig is het voor de benadeelde partij, maar de bevoordeelde partij vindt het ook niet fijn. 

Zo’n onbalans kan ontstaan doordat ofwel de investeringen niet gelijkwaardig zijn, ofwel de opbrengsten, of allebei. Het gaat om de verhouding. In formule: 

Nu naar Ilse en Waylon. In het interview zegt Waylon dat hij gelijkwaardigheid wil. Hij wil een billijke werkrelatie, net als iedereen. Wat de benodigde investeringen in de relatie zijn kun je uit het artikel afleiden. Beiden moeten hun solocarrière “op een zijpad zetten” en de productie van een solo-album uitstellen ten behoeve van de samenwerking. En ze moeten samen op promotietournee, wat een hoop geld en tijd kost. Waylon is bereid tot die investeringen, zegt hij, maar daar moeten dan wel opbrengsten tegenover staan: hij wil behandeld worden als een gelijkwaardige partner, wat betekent dat zijn suggesties gehoord worden en dat hij evenveel liedjes schrijft voor het album. “Want mijn eigen plaat zet ik daarvoor weg”, zegt hij, helemaal in equity-termen.

Maar wat hij ook zegt, en ik heb zo’n idee dat daar de schoen wringt: “Mijn muren hangen niet vol met goud en platina. Ik heb een mooie carrière, maar die zou ik echt wel opgeven.” Als je muren vol hangen met goud en platina, zoals bij Ilse, dan vraagt het meer van je om je solo-carrière op een zijpad te zetten. In feite is de investering voor Ilse dus groter: zij moet méér opgeven en heeft meer te verliezen. Bovendien zou zij, of haar manager, ook nog kunnen denken dat zij sowieso meer investeert omdat zij succesvoller is – dus in die zin meer bijdraagt aan het succes van het duo, nog helemaal los van hoeveel moeite het haar kost.

Als je het zo bekijkt, is het logisch dat Waylon aan de opbrengstenkant minder te claimen heeft. Dat hij ook nog wilde afspreken om een tweede album te maken, betekent alleen maar nog meer onbalans in de gevraagde investeringen, want voor Ilse is ook de investering in een tweede album groter dan voor hem. In termen van equity-theorie had Waylon dus meer bereid moeten zijn om tweede viool te spelen. 

Ja maar, zou je kunnen zeggen, met dit succes moet je toch niet moeilijk doen? Je hebt er toch allebei veel aan als je dat uitbuit? Win-win! Zo ziet Waylon dat ook: met nog een album kun je het echt groot maken. En hij had graag willen “mee-investeren” en “een evenredig deel componeren”. Maar stel nu eens dat Ilse of haar manager zijn ideeën en composities er niet bij hoefde. Als een ander jouw investeringen – zoals Waylon’s muzikale inbreng – niet als een opbrengst ervaart, dan is het tijd om weer op eigen benen te gaan staan en je waardigheid te herwinnen. In die zin heeft Waylon gelijk dat hij helemaal geen verliezer is in dit verhaal.

* Een deel van dit stuk is ontleend aan hoofdstuk 4 van Sociale Psychologie (Roos Vonk, 2013): Attractie en intieme relaties, door Pieternel Dijkstra en Roos Vonk.

Het laatste boek van Roos Vonk is Je Bent Wat Je Doet

Volg Roos ook op Twitter, Facebook