Amal Maatoug: 'Ik wil een nieuwe term aandragen: lijstjesvreugde'

Zo vlak voor het einde van het jaar vliegen de lijstjes je om de oren. Columnist Amal Maatoug juicht dat toe en pleit voor meer lijstjes, het hele jaar door.

Het is zover, the most wonderful time of the year: lijstjestijd. Beste tien films van 2025, vijftig beste boeken van de afgelopen kwart eeuw, de Top 2000, vijf tips voor een stressvrij kerstdiner. Ik kan er geen genoeg van krijgen. 

Lijstjes zijn mens eigen. Misschien wel een van de beroemdste lijstjes is er een uit de Bijbel. De tien geboden: een netjes vormgegeven lijstje van wat je wel en niet mag doen. Daar moet je als atheïst toch jaloers op zijn. In het lijstje belangrijkste lijstjes van Nederland staan de tien geboden toch wel echt op nummer twee, want de Top 2000 spant de kroon. De lijst der lijsten, waar elke (quasi-)muziekliefhebber het hele jaar naar uitkijkt. De strekking van de lijst verandert elk jaar minimaal, dat geeft rust. 

Ik maak ze ook elke dag. Elke ochtend maak ik netjes een to-do-lijstje - om er vervolgens de rest van de dag niet meer naar te kijken, behalve als ik me onproductief voel en even wat af wil strepen. Dit was mijn lijstje van vanochtend: 

• Column schrijven 
• Mijn agenda bijwerken
• Pakketje ophalen
• Boodschappen doen (hier heb ik weer een apart lijstje voor)

Ik heb een van die dingen daadwerkelijk kunnen afstrepen, jij mag raden welke.

Ik vind het jammer dat we alleen maar tegen het einde van het jaar zo worden gezegend met al die lijsten, waar zijn ze de rest van het jaar? Daarom hier drie redenen waarom lijstjes geweldig zijn en je deze prachtige vorm het hele jaar moet benutten. 

1: Het leven is chaotisch, maar lijstjes geven ons iets van structuur om aan vast te houden. Het is een goede manier om grote hoeveelheden informatie te ordenen, waardoor het makkelijker te lezen is en we het ook weer beter onthouden. Alleen al de manier waarop lijstjes visueel zijn vormgegeven helpt ons de informatie beter op te slaan. Ik las een Volkskrant-artikel van net voor de eeuwwisseling, waarin de toenmalige hoofdredacteur van de Quote, Jort Kelder, het mooi onder woorden wist te brengen: 'Sex sells, en lijstjes ook. Als wij op de cover melden dat we een verhaal hebben over rijke mensen, denkt iedereen: goh, leuk. Maar zo gauw je een ranglijst publiceert met de rijkste mensen, dan wil iedereen dat ineens lezen. Vraag mij niet de menselijke psyche te doorgronden, zo gaat het gewoon.’

2: We worden er gelukkiger van. Het helpt ons bij de zogenaamde ‘keuzeparadox’, een term uit de psychologie die staat voor dat hoe meer keuzes we hebben, hoe slechter we ons voelen. Dus als we een behapbare lijst aan keuzes hebben is het makkelijker om te kiezen en zijn we ook gelukkiger. Dit geldt voor simpele keuzes zoals wat je vanavond wil eten, maar ook ingewikkeldere, zoals welk carrièrepad je gaat bewandelen. Een lijst is een fijne gids. Als de New York Times een lijstje van de tien beste boeken van het jaar publiceert, ben ik in ieder geval dichter bij een antwoord op de vraag: wat moet ik mijn huisgenoot geven voor kerst?

3: Het is vermakelijk. Kijk hoe we smullen van de Top 2000. Kijk hoe gretig iedereen elk jaar wacht op hun Spotify Wrapped en dat deelt met de hele wereld. Een rangorde geeft spanning: wie zal er in de top eindigen en wie niet? En zit jouw favoriet er ook in? 

Wel een ding om te onthouden: het zijn geen feiten. Het zijn ook maar lijstjes gemaakt door mensen. Mensen hebben vooroordelen. Als jij een boek geweldig vond dat niet in een top-tien-lijstje terecht is gekomen, betekent dat niet dat jij geen smaak hebt. Sterker nog: als jij nummers luistert die niet in de Top 2000 staan, betekent dat waarschijnlijk dat je zowaar naar vrouwelijke artiesten luistert (in 2024 was iets meer dan een kwart van de lijst een vrouwelijke artiest).

De term ‘lijstjesmoe’ is in het leven geroepen vlak voor de eeuwwisseling; dat was natuurlijk enorm vruchtbare grond voor een lijstje - wat was ik daar graag bij geweest. Ik wil een nieuwe term aandragen: ‘lijstjesvreugde’. Keep ‘em coming!