Lisa is blind en is toch vastberaden om de wereld rond te reizen

Het noorderlicht zien, de schoonheid van de Machu Picchu bewonderen of piramides van dichtbij bekijken. Het zijn plekken die bijna iedereen wel wil bezoeken. Maar hoe zou je deze plekken ervaren als je ogen niet eens in staat zijn om deze tekst te lezen?

‘Waarom zou jíj willen reizen?’ Dat wordt Lisa Kuppen (26) regelmatig gevraagd. ‘Je kan al die mooie plekken toch niet zien?’ Ze is blind, maar laat zich daardoor niet tegenhouden. “Die mensen beperken zich tot één zintuig en staan niet stil bij wat je nog meer kan ervaren.” Met haar blindenstok in de hand verkent ze landen als Griekenland, de Dominicaanse Republiek en Mexico. Ze vertelt hoe ze de landen in geuren, geluiden, smaken en gevoel ontdekt.

“Het is mooi om nieuwe bestemmingen te ontdekken. Om geluiden te horen die ik niet in Nederland hoor. Om de zon en de zee op mijn huid te voelen; die voelen anders dan de zon en zee in Nederland. Ik ruik tijdens het reizen niet alleen bijzondere geuren van exotische gerechten in restaurants of straatkraampjes, maar ook geuren van de natuur dringen bij mij scherp binnen. Daarop ben ik gefocust. Ik ruik de wilde kruiden die op een veldje naast de weg groeien en als de zon daarop schijnt, ruikt het nog intenser. Door dit soort kleine details geniet ik extra. Omdat ik de nadruk leg op andere zintuigen, doe ik er meer mee.”

In groep acht wordt duidelijk dat Lisa haar zicht gaat verliezen. “Het is alsof je in een nachtmerrie zit. Alsof het niet echt is wat je hoort. In één klap gaat je hele wereld, zoals je die hebt gekend, onderuit. Dat is niet te bevatten. Vooral niet als je twaalf bent.”

“Die leeftijd had wel een klein voordeel. Als dit later in mijn leven was gebeurd, was ik veel meer gaan piekeren. Ik ben doorgegaan met mijn leven. Het was enorm moeilijk en enorm shit. Maar ik ging door, want het leven ging door.”

Dus leert Lisa in de zomervakantie van groep acht naar de middelbare school braille. Vervolgens gaat ze naar speciaal onderwijs voor blinden en slechtzienden, waar ze met een stok leert lopen. “Alles om mij klaar te stomen voor als ik niet meer kon zien. Ik moest er snel mee om leren gaan, want wat als het straks donker wordt?”

Maar écht donker wordt het niet. Sinds haar zestiende ziet ze bijna niks meer, maar licht en donker kan ze nog onderscheiden. Ze kan het bijvoorbeeld herkennen als er ergens een raam is of als er een lamp aan staat. Haar zicht is nu al heel lang stabiel, maar ze weten niet of het ook zo blijft.

“Kreta, Kefalonia, Corfu, Lesbos, Zakynthos, Chios, het vasteland… Ze is er allemaal geweest. “Griekenland is mijn favoriete land in Europa. Maar in Mexico ben ik verliefd geworden op de jungle. Dat was zo’n speciale ervaring. Je hoort alleen maar natuurgeluiden, vooral vogels, en dat is het dan. Dat is zo anders dan op de toeristische plekken of in Nederland. De gids liet me ook voelen aan boomstammen en blaadjes. Aan het gesteente dat in de bodem zit, waar het water doorheen sijpelt. Dat is dan heel poreus en daardoor ontstaan cenotes, grotten die deels onder water staan. Op deze manier kan ik alsnog een mooi beeld in mijn hoofd creëren.”

“Ik droom ervan om terug te gaan naar een soortgelijke plek. In de bergen zal ik ook vast een leuke tijd hebben, maar in oerwouden kan ik meer voelen. Bergen zijn harder, er groeit niet veel. Het allerliefst wil ik een volgende keer één of meerdere nachten in de jungle overnachten. In een tent of iets anders primitiefs. Ik denk dat ik dan nog dichter bij de natuur kom.”

Lisa maakt andere keuzes dan de meeste reizigers door haar visuele beperking. “Eenmaal op bestemming, trek ik niet veel meer rond. Uren in de bus of auto zitten is doodsaai voor mij. Ik krijg helemaal niks mee van de omgeving en ik mis prikkels. Het is natuurlijk onvermijdelijk dat ik weleens in een auto of bus zit, maar een rondreis per touringcar wil ik niet. Ik fiets of loop liever.”

Het bezoeken van een bouwwerk of een museum prikkelt haar ook niet zo. “Spullen achter glas; daar kan ik niks mee. Liever ga ik bijvoorbeeld door de natuur wandelen, paardrijden, op een boot varen en lokale gerechten proeven.”

Er zitten wel nadelen aan haar twee favoriete bestemmingen; erg toegankelijk voor visueel beperkten zijn ze niet. “Ik kan me daar in mijn eentje echt niet redden. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk is dat veel beter geregeld. Dat zijn de koplopers. Er is bijvoorbeeld betrouwbaar openbaar vervoer en de stoepen liggen recht. In Griekenland liggen die soms schots en scheef en ze rijden er als gekken.”

In een land waar je de weg niet kent en de borden niet kan lezen, lijk je misschien al aardig verdwaald. Maar wat als je die weg en die borden niet eens kan zien? “Ik bereid me daarom goed voor. Ik bel altijd naar accommodaties en excursies van tevoren en ik krijg daar vaak positieve reacties op. Helaas is er tijdens mijn reizen niet zoveel ruimte voor spontaniteit.”

Op dit moment woont Lisa in Echt, een dorpje dichtbij Roermond. Ze werkt bij het UWV en is daarnaast een eigen bedrijf gestart. Daarmee wil ze zowel bedrijven, zoals reisorganisaties en hotels, adviseren over de toegankelijkheid van hun diensten voor mensen met een visuele beperking. Daarnaast vertelt ze op haar blog over haar visuele beperking en haar reizen.

“Ik zou graag meer bewustzijn en expertise willen bij mensen in de reisbranche over mindervaliden. Ik heb bijvoorbeeld weleens extra hulp aangevraagd op het vliegveld. Maar ze laten je dan heel lang wachten en vervolgens komen ze aan met een rolstoel. Terwijl ik duidelijk had aangegeven dat ik gewoon kan lopen. Alsof alle beperkingen hetzelfde zijn; soms wordt er zelf gedaan alsof je niet zelf kan praten. Ik zou toch wat meer educatie onder het personeel verwachten.”

“Ook staat er soms bij accommodaties dat ze minder geschikt zijn voor mindervaliden, maar wat betekent dat? Ik kan wel traplopen bijvoorbeeld, maar het liefst niet te veel. Ik kwam weleens terecht in een badkamer met staven rondom de douche en daar kan ik me lelijk tegenaan stoten.”

“Mijn tip voor blinden of slechtzienden is om die angst toch opzij te zetten. Als je echt de wereld wilt ontdekken, zal je toch een stap moeten zetten. En als je met een begeleider gaat, zorg dan dat dat iemand is die goed is in het omschrijven van de omgeving.”

En hoe kan jij een visueel beperkt persoon helpen? “Als je iemand met een visuele beperking tegenkomt die zoekende lijkt te zijn, vraag het dan. Je weet nooit zeker hoe slecht iemand ziet. Hoe ernstiger de visuele beperking bij een persoon is, hoe lastiger het is voor diegene om op iemand af te stappen voor hulp. Zeker op reis. Vraag of diegene hulp nodig heeft en dan hoor je vanzelf wel of dit gewenst is of niet. Maar stel jezelf eerst voor en raak diegene niet gelijk ongevraagd aan.”