Tijdlijn milieurisico's kunstgrasvelden

21-11-2005: Kamervragen Van der Sande en Verbeet

De Tweede Kamerleden Van der Sande (VVD) en Verbeet (PvdA) stellen vragen over de mogelijke risico’s van het gebruik van rubbergranulaat van oude autobanden in kunstgrasvelden. Dit naar aanleiding van onder andere onderzoeken in Italië en Zweden en een TUV-rapport uit Duitsland over huidcontact met rubber.

Onderzoek naar de milieu- en gezondheidsrisico’s van SBR rubbergranulaat.

 Ten aanzien van het uitlekken van zink stelt Intron dat er te veel vrijkomt, maar dat het onder de officiële milieunormen blijft. Het uitlekken is echter alleen onderzocht op een veld dat er pas één jaar lag, dus beveelt Intron aan het in de toekomst te blijven monitoren.

Briefrapport, ondertekend door J.M. Roels, Hoofd Stoffen Expertise Centrum.

 De brief is opgesteld naar aanleiding van de kamervragen van Van der Sande en Verbeet van  21 november 2005.

 Het RIVM stelt dat er milieurisico's zijn voor het oppervlaktewater, omdat de MTR-waardes (Maximaal Toelaatbaar Risico) worden overschreden.

  'Het RIVM komt tot de conclusie dat voor een drietal stoffen de MTR-waarde voor oppervlaktewater wordt overschreden, als gevolg van uitloging van die stoffen uit het rubbergranulaat naar het omliggende oppervlaktewater. Voor 4-t-octylfenol is de overschrijding een factor 6, en voor de metalen koper en zink een factor van respectievelijk 14 en 25. Voor de som PAK's geldt eveneens een MTR overschrijding met een factor 2. Bij genoemde overschrijdingen zijn nadelige effecten op de in het water levende organismen niet uit te sluiten. De conclusies uit het RIVM onderzoek komen overeen met de resultaten van een vergelijkbare studie uit Noorwegen (NIVA, 2005). Ook bij een toetsing aan de normen in het bouwstoffenbesluit (Hofstra, 2006) wordt voor zink een overschrijding van de norm vastgesteld.'

 En daarom stelt het RIVM:

  'Gezien de voorlopige resultaten van dit onderzoek lijkt het aan te bevelen om het drainagewater niet direct (ongezuiverd) op het oppervlaktewater te lozen.'

Ten aanzien van de uitloging van zink wordt gesteld dat er waarschijnlijk waardes worden overschreden, ‘ na 3 tot 20 jaar’.

Brief ondertekend door de directeur Milieurisico's en Externe Veiligheid (de heer Woittiez) waarin onder andere kritiek wordt geuit op het Industox-onderzoek naar gezondheidsrisico's.

Ten aanzien van het Intron-onderzoek naar zink uitloging wordt gesteld dat Intron verkeerde aannames heeft gedaan:

Brief van dezelfde directeur waarbij het rapport over zinkuitloging van A.J. Verschoor wordt aangeboden. (Dit rapport werd op 12-03-2007 publiek gemaakt.)

De directeur stelt hierin dat de kritiek die het RIVM had op de onderzoeksmethoden van Intron zijn genegeerd.

Gesteld wordt dat een ambtenaar van VROM op 13-02 heeft 'gedreigd' met het afkondigen van een 'stand still' voor het gebruik van rubbergranulaat.

Er wordt op gewezen dat er op 9 maart 2007 door VROM (mede namens VWS en V&W) een definitief standpunt zal worden ingenomen. Gesteld wordt dat de nieuwe minister of staatssecretaris op dat moment verantwoordelijk zal zijn.

(Pieter van Geel was tot op dat moment staatssecretaris van milieu, op 22 februari 2007 werd een nieuw kabinet geïnstalleerd, waarbij Jacqueline Cramer minister van VROM werd, met in haar takenpakket ook milieu.)

Iemand van de VACO betoogt dat bij een 'stand still' de doelstellingen van het Besluit Beheer Autobanden niet meer zullen worden behaald. In het Besluit Beheer Autobanden is de inzameling en verwerking van oude autobanden geregeld.

Ook zal er dan door de branche geen verder onderzoek naar de mogelijke milieuschade van rubbergranulaat worden gedaan.

Een ambtenaar van VROM stelt dat er in de toekomst voor eigenaren van kunstgrasvelden wellicht een WVO-vergunning (vergunning om te mogen lozen op oppervlaktewater) nodig zal zijn.

RecyBem reageert officieel op het mogelijke voornemen tot een 'stand still'. Zij stelt dat, mocht blijken dat er toch vervuiling optreedt, er nog tijd genoeg is om nader onderzoek te doen en schade te voorkomen.

In het worstcase scenario wordt drie jaar na aanleg de beleidsnorm voor zinkuitloging uit bouwstoffen overschreden. Aangezien er binnen 1 jaar nieuwe resultaten van ons vervolgonderzoek mogen worden verwacht is er daarna nog 2 jaar de tijd om maatregelen te nemen om overschrijding van normen voor zinkuitloging te voorkomen .'

Volgens RecyBem zal stopzetting van het gebruik van rubbergranulaat tot een grote economische schade leiden.

'Een negatief advies van VROM voor het gebruiken van rubbergranulaat van autobanden in nieuw aan te leggen velden zal een economische schade van ongeveer € 21 mln, per jaar veroorzaken welke zowel de gemeenten, sportverenigingen, kunstgrasproducenten, aannemers als de bandenrecyclingsector zal treffen (zie bijlage voor berekening).' [Bijlage is hier niet bijgevoegd.]

Ook wordt er in deze brief op gewezen dat de doelstellingen van het Besluit Beheer Autobanden in gevaar zullen komen.

De schrijver van de nota wijst er op dat de betrokken partijen geen onderzoek vooraf hebben gepleegd bij het gebruik van rubbergranulaat, en men is er ook niet tijdelijk mee gestopt toen er twijfels waren ontstaan.

Voorgesteld wordt dat er geen negatief advies voor rubbergranulaat hoeft te komen als de 'stakeholders' kunnen aantonen dat door te nemen maatregelen de risico's verwaarloosbaar worden.

In dit onderzoek wordt geconstateerd dat de hoeveelheden zink die uitlekken te hoog zijn en een gevaar kunnen vormen voor bodemgesteldheid, grondwater en oppervlaktewater. Nader onderzoek wordt aanbevolen.

Onder andere staat in dit rapport: 'Het betekent ook dat de emissie van zink uit rubbergranulaat lokaal ongeveer tot twintig keer zo hoog is als de emissie van zink uit mest en bestrijdingsmiddelen in de landbouw.'

Concept van de brief die minister Cramer op 23-04-2007 zal versturen naar de betrokken partijen. De brief is eender aan het concept.

De minister wijst op de gevaren voor vervuiling van oppervlaktewater:

De minister stelt dat uiteindelijk de eigenaar van een sportveld (de gemeente of sportclub) verantwoordelijk is voor mogelijke milieuschade. Ze suggereert dat de eigenaar aan de aanlegger of leverancier om garanties op dit punt kan vragen.

Verder stelt ze: 'Bij lozingen van drainagewater dat als gevolg van een activiteit (zoals het toepassen van rubbergranulaat op voetbalvelden) verontreinigende stoffen bevat is, afhankelijk van de plaats waar geloosd wordt de Wet verontreiniging oppervlaktewateren, de Wet bodembescherming of de Wet milieubeheer relevant. Bevoegd gezag voor de lozing is in geval van directe lozing in het oppervlaktewater de waterkwaliteitsbeheerder, in overige gevallen de gemeente.'

Aan de branche wordt gevraagd om per 1 juli 2007 aan te kondigen welke maatregelen men gaat nemen om iets aan de milieurisico's te doen.

Aan het eind van de brief herhaalt de minister nogmaals dat het 'bevoegd gezag' moet kijken of er maatregelen ter bescherming van het milieu moeten worden genomen. Daarnaast moet de rijksoverheid kijken of er algemene regels moeten komen voor het lozen van het drainagewater.

Conclusie: De uitloging van zink naar de bodem en grondwater kan op lange termijn (60 tot 100) jaar een risico vormen. Maar aangezien de meeste velden maximaal 10 tot 15 jaar liggen, is dit geen probleem. Gesuggereerd wordt dat het zink wordt vastgehouden in de onderlagen (een laag lava en een laag drainagezand).

Tweede Kamerlid Boris van der Ham (D'66) stelt twee vragen aan de minister:

1. wat zijn de mogelijk gezondheids- en milieurisico's van het rubbergranulaat?

2. bent u tevreden met de maatregelen die het bedrijfsleven na 1 juli 2007 heeft genomen om milieuschade tegen te gaan?

De opsteller van de nota stelt wat betreft de tweede vraag van Van der Ham:

Op vraag 1 antwoordt ze dat uit onderzoek is gebleken dat er geen gezondheidsrisico's zijn. Wat betreft de milieurisico's wijst ze op onderzoek van Intron waaruit is gebleken dat er mogelijk risico's zijn voor 'belasting van de bodem'.

[N.B.: Het gaat vanaf hier plotseling helemaal niet meer over het oppervlaktewater, maar alleen over de bodem. En kennelijk bedoelt de minister met 'de leverancier' de brancheorganisatie (VACO of RecyBem), want er zijn natuurlijk meerdere leveranciers.]

Op vraag 2 antwoordt de minister dat zij nog niet helemaal tevreden is met de maatregelen die de branche heeft genomen, maar in overleg wordt nieuw onderzoek gedaan en ook daar heeft zij vertrouwen in.

Het uitgangspunt is volgens de richtlijn als volgt:

De belangrijkste maatregel om te voorkomen dat er zink in bodem of water komt is het aanbrengen van een onderlaag : 'onderlagen van zand en lava met een gezamenlijke

Gesteld wordt dat er maximaal 15 kilo rubbergranulaat per vierkante meter mag worden toegepast.

Gesteld wordt dat geen rubbergranulaat in de onderbouw mag worden gebruikt (kennelijk wordt bedoeld: in combinatie met gebruik van rubbergranulaat óp het veld; over een zorgplicht bij velden waar wel rubbergranulaat in de onderbouw wordt gebruikt en niét er op, wordt niets gezegd).

Monitoring van de zinkwaardes, zoals is afgesproken met het ministerie van VROM en het RIVM. Weergave van de metingen verricht in 2008. Volgens de onderzoekers blijken de waardes van zink in het drainagewater laag.

Nader onderzoek naar de eerder gedane suggestie dat lava en drainagezand het zink vasthouden. Gesteld wordt dat dit (na onderzoek in laboratorium setting) inderdaad zo is.

Wel wordt gesteld dat het zaak is om na 30 jaar de adsorptiecapaciteit van de onderlagen te controleren, omdat die om allerlei redenen verminderd kan zijn.

Boris van der Ham stelt opnieuw Kamervragen.

1. Gaat over het Industox urine onderzoek, of dat wel afdoende is.

2. Van der Ham zegt dat het RIVM stelt dat de zinkuitloging 20 keer zo groot is als in de landbouw. Noopt dat niet tot nader onderzoek?

3. Moet het onderzoek naar uitloging op de lange termijn (dat nu gedaan wordt door Intron en gefinanciëerd door VACO) niet 'onpartijdig' worden gefinanciëerd?

4. Wat komt er terecht van de belofte van de branche dat er mogelijkheden komen voor hergebruik van het rubbergranulaat?

5. Moet er geen nulmeting verplicht worden gesteld als een kunstgrasveld wordt aangelegd, zodat kan worden vastgesteld of er al dan niet bodemverontreiniging plaats vindt?

(Antwoorden 1 en 4 zijn niet relevant aangaande de milieurisico’s.)

2. 'Ja, ik ben bekend met het genoemde RIVM-rapport en met het feit dat de zink-emissie uit rubbergranulaat relatief hoog is vergeleken met die van mest en bestrijdingsmiddelen in de landbouw. Het zink dat uit het rubbergranulaat komt, bereikt echter niet de bodem, zoals bij de landbouw, maar blijft gebonden in het kunstgrasveldsysteem als geheel, bestaande uit het kunstgras en de onderliggende lagen. De zink-emissie uit dat systeem is derhalve nihil, mits de onderlagen tijdig worden vervangen. Er zijn geen metingen die zink-emissie naar de   bodem laten zien. Verder onafhankelijk onderzoek acht ik niet nodig.'

3. 'Op mijn verzoek is het RIVM betrokken geweest bij de begeleiding van de «intron-rapporten» die in opdracht van VACO zijn uitgevoerd. Op deze manier acht ik het voldoende gewaarborgd dat het onderzoek wetenschappelijk valide en beleidsmatig bruikbaar is.'

5. 'In mijn brief van april 2007 aan de Tweede Kamer met nummer: 2007031245 heb ik aangegeven dat de eigenaar verantwoordelijk is voor eventuele milieuschade. De eigenaar kan van het bedrijfsleven garanties vragen. Een nulmeting kan onderdeel uitmaken uit van de afspraken tussen eigenaar en bedrijfsleven.'

Vervolg op het drainage onderzoek uit 2009.

Vervolg op het onderzoek uit 2009 en 2010. Opnieuw luidt de conclusie dat er geen risico is op verspreiding van zink buiten de onderlagen.

Uit dit onderzoek blijkt volgens SGS Intron dat ‘ er geen verdere toename in zink uitloging optreedt door veroudering. De uitloging van zink uit het rubbergranulaat blijft constant ook na 10 jaar veroudering in het veld.’

Ook wordt gesteld dat de adsorptie van zink aan het zand nog beter is dan eerder berekend.

Nader onderzoek naar de zink uitloging. Conclusies: de uitloging is niet te hoog; wat er wel aan zink uitkomt blijft in de lava en het zand zitten; zowel de rubber korrels, als de lava, als het zand zijn herbruikbaar.

Opvallend is dat in dit onderzoek ook twee velden met rubbergranulaat in de onderlaag zijn meegenomen. Maar ook bij deze velden is de uitloging volgens Intron gering.

Opvallend: Hier wordt de norm van maximaal 15 kilo SBR per vierkante meter niet meer genoemd.

Verwezen wordt naar alle Intron-rapporten waaruit blijkt dat bij gebruik van een onderlaag de zinkuitloging gering is. In verwijzing naar de eerdere zorgplichtpublicatie wordt gesteld: 'Als u deze richtlijnen volgt bent u er zeker van dat uw kunstgrassysteem veilig is voor het milieu en dat u voldoet aan het zorgplicht beginsel.'

VACO en RecyBem stellen aan staatssecretaris Dijksma voor om een certificeringssysteem in het leven te roepen.

In dit rapport, dat eigenlijk over de gezondheidsrisico's gaat, wijst het RIVM er nogmaals op dat de zinkuitloging een milieuprobleem kan zijn.

Daarnaast zijn er volgens het RIVM nog meer voor het milieu zorgwekkende stoffen, die in het kader van dit onderzoek niet nader zijn onderzocht .

In dit persbericht stellen VACO en RecyBem voor om regelmatig drainagewater te gaan controleren op zinkuitloging.

Op 24 november 2016 heeft RN aan de ILT een verzoek tot handhaving gestuurd. RN stelt dat rubbergranulaat een afvalstof is, en dus niet mag worden toegepast op kunstgrasvelden, omdat hierdoor milieuschade ontstaat. Volgens RN is de toepassing van het rubbergranulaat in strijd met de wetgeving voor afvalstoffen.

De ILT stelt dat het rubbergranulaat niet als afvalstof dient te worden beschouwd, mede omdat er over de toepassing ervan afspraken zijn gemaakt ten aanzien van de zorgplicht. Daarom ziet de ILT geen reden tot handhaving.

Recycling Netwerk tekent bezwaar aan tegen het besluit van de ILT om niet handhaven.

In dit document wordt bevestigd dat de meeste kunstgrasvelden draineren naar oppervlaktewater: