Wat je moet weten over de vluchtelingen op het mini-eiland Nauru

1 - Waar ligt Nauru?
Nauru is een afgelegen eilandstaat in de Stille Oceaan net buiten de landsgrenzen van Australië. Het ligt ten noordwesten van Tuvalu en ten noordoosten van de Salomonseilanden. Het is 21 vierkante kilometer groot, ter vergelijking: het Waddeneiland Schiermonnikoog is groter. Er wonen ongeveer tienduizend mensen. Nauru’s economie is afhankelijk van de import en exporteert zelf voornamelijk fosfaten, maar die raken uitgeput. Een groot deel van het eiland bestaat uit kraters die zijn ontstaan door de fosfaatindustrie.

2 - Wat is de geschiedenis van het vluchtelingenkamp?
Het vluchtelingenkamp op Nauru werd geopend in 2001 op kosten van Australië. Ook al is Australië een van de dunst bevolkt landen ter wereld, toch voert het met Peter Dutton als minister van immigratie, al jaren een zeer streng asielbeleid. Bootvluchtelingen worden zoveel mogelijk weggejaagd door de kustwacht. Degenen die Australië toch weten te bereiken, worden naar een van de kampen buiten Australië gebracht, zoals op het eiland Nauru. Als ze een vluchtelingenstatus krijgen, moeten ze daar blijven en mogen ze niet naar Australië. Journalisten zijn er niet welkom, een visum kost hen duizenden euro’s en is nauwelijks te krijgen. Hulpverleners mogen niet praten over wat ze er meemaken en riskeren een gevangenisstraf als ze dat wel doen. De Australische overheid probeert bootvluchtelingen af te schrikken met onder andere de volgende videoboodschap:

3 - Is Nauru het enige eiland waar Australië aan offshore vluchtelingenopvang doet?
Nee, op het eiland Manus in   Papoea-Nieuw-Guinea is ook een detentiekamp. De vluchtelingen zitten ook hier ‘vast’ op deze eilanden, want naar Australië mogen ze niet en terug naar hun eigen land kunnen ze niet terug vanwege de gevaren. Hiermee wil Australië andere vluchtelingen ontmoedigen om aan de tocht naar Australië te beginnen.

In ruil voor het opvangen van de asielzoekers, krijgen zowel Nauru als Manus meer dan een miljard dollar per jaar van Australië. 

4 - Hoeveel vluchtelingen verblijven op Nauru en Manus?
Volgens de laatste cijfers van de Australische immigratiedienst zitten er  872 op Manus en 390 op Nauru in kampen . Maar ook buiten de kampen leven honderden vluchtelingen. In totaal verblijven er 1.616 vluchtelingen op de eilanden. Ze komen vooral uit Irak, Syrië, Somalië, Soedan, Afghanistan, Myanmar (de Rohingya) en andere landen. 

5 - Wie zijn de Rohingya?
In 'Vergeten kinderen' van ZEMBLA Internationaal zit ook een interview met een Rohingya-meisje. De Rohingya zijn een moslimminderheid uit het boeddhistische Myanmar (voorheen Birma). Volgens de VN zijn de Rohingya een van de meest vervolgde minderheden ter wereld en vindt er een etnische zuivering plaats in het voormalige Birma. Sinds 2012 woedt er een golf van geweld tegen de groep moslims. Het leidt tot een exodus : inmiddels zijn 65.000 Rohingya op de vlucht geslagen. Velen vluchten naar Bangladesh waar de grenscontroles steeds strenger worden, anderen zwerven soms maanden op zee. Onlangs dook er een video op waarin te zien is hoe de Rohingya worden mishandeld door politie-agenten uit Myanmar. De agenten zijn inmiddels opgepakt. Bekijk die video hier:

6 - Wat gaat er mis op Nauru?
In augustus vorig jaar onthult de Australische Guardian een document waarin meer dan honderd hulpverleners, dokters, leraren en managers de noodklok luiden. ‘De enige manier om de veiligheid van deze vluchtelingen te garanderen is ze per direct naar Australië over te brengen,’ aldus de schrijvers van de brief.

In de brief staan bewijzen van de uitzichtloze, onzekere en gevaarlijke levensomstandigheden van de asielzoekers op het eiland.  De bewoners zijn absoluut niet blij met de vluchtelingen en laten dat weten met hun vuisten. Veel vluchtelingen durven nauwelijks naar buiten en de kinderen van vluchtelingen gaan daardoor niet naar school.

Voorbeelden van verkrachting, mishandeling en zelfmutilatie van jongeren komen meerdere malen voor. In totaal zijn er in twee jaar tweeduizend incidenten gemeld. Twee vluchtelingen steken zichzelf in brand, een van hen overlijdt aan zijn verwondingen. De bewijzen zijn al die tijd genegeerd, schrijven de hulpverleners.

Beperkte medische zorg
Ook is er sprake van beperkte medische zorg. Vorig jaar stak de 23-jarige Iraniër Omid Masoumali zichzelf in brand in het kamp op Nauru. Hij moest worden overgebracht naar Australië voor medische hulp en overleed daar in een ziekenhuis in Brisbane. Volgens hulpverleners zou Masoumali pas na acht uur morfine hebben gekregen. Een ander voorbeeld is dat van Hodan Yasin, die zeventig procent van haar lichaam verbrandde en een aantal vingers verloor toen ze zichzelf in brand stak in het detentiecentrum. Volgens verschillende deskundigen werd haar belangrijke basiszorg onthouden in de vijf maanden van de behandeling van haar verwondingen.

7 - Wat zegt de Australische regering?
De overheid vindt haar immigratiebeleid vooral succesvol, de bootvluchtelingen komen immers niet meer aan. De meldingen van misbruik, zelfmutilatie, slecht onderwijs en slechte medische hulp worden sterk overdreven, aldus de minister van Immigratie Peter Dutton. Volgens hem zijn de vluchtelingen aangezet tot het doen van de meldingen door asieladvocaten, zodat ze naar Australië kunnen. De Guardian doet hierop vervolgens een grondige factcheck en concludeert dat de uitspraken van Dutton geen standhouden: de bewijzen dat het mis gaat op het eiland zijn overweldigend, Dutton doet ten onrechte alsof het wel meevalt.

8 - Mag een dergelijk beleid überhaupt?
De Verenigde Naties en de UNHCR zijn zeer bezorgd over het lot van de vluchtelingen en vinden dat ze zo snel mogelijk moeten worden overgeplaatst. In een verklaring  schrijven  ze:

“Het lijdt geen twijfel dat het huidige beleid van het offshore behandelen van asielaanvragen en lange detentie uitermate schadelijk is.”  

Niet alleen economische vluchtelingen zitten er vast in een uitzichtloze situatie, ook officieel erkende vluchtelingen kunnen geen kant op. Amnesty Internationaal waarschuwt voor een schending van de mensenrechten. De organisatie schreef een uitgebreid rapport over de problemen op het eiland en concludeerde dat Australië vluchtelingen onderwerpt aan een wreed systeem van mishandeling dat ingaat tegen internationale wetgeving. Bekijk hier een reactie van Amnesty in 'Vergeten kinderen':

In strijd met de grondwet
Op het eiland Manus heeft het hooggerechtshof inmiddels al een oordeel geveld: het kamp is in strijd met de grondwet omdat de persoonlijke vrijheid van vluchtelingen er wordt geschonden. Het is tot op heden echter nog niet gesloten. 

9 - Is er een alternatief?
Na kritiek van de VN is eind vorig jaar een deal tot stand gekomen tussen Australië en Amerika waarbij Amerika beloofde een deel van de vluchtelingen op Manus en Nauru over te nemen. Het is echter onduidelijk of de nieuwe president Trump deze afspraak gaat naleven. Bovendien wijst Australië er nadrukkelijk op dat de afspraak eenmalig is. De vluchtelingen op Nauru en Manus zullen nooit Australië binnenkomen en ook nieuwe bootvluchtelingen worden weggejaagd en geweerd . Even leek er sprake van dat Cambodja vluchtelingen zou opnemen, maar de Guardian schrijft dat dit na vier vluchtelingen alweer is opgehouden.

Amnesty vindt dat Australië politieke wil moet tonen en voor een menselijke oplossing moet zorgen. De mensenrechtenorganisatie heeft een overzicht gemaakt van alternatieven voor de kwestie op Nauru. 

10 - Hoe reageren andere landen?
Vorig jaar raadde de Australische premier Tony Abbott de EU-lidstaten zijn ' Pacific Solution'  aan: alle migrantenboten tegenhouden en terugsturen. Want sinds hij zijn strenge immigratiebeleid in 2013 invoerde heeft vrijwel geen migrantenboot Australië weten te bereiken en daar is hij trots op. En ondanks de wereldwijde kritiek op zijn beleid, zijn er verschillende politici die zijn advies maar al te graag zouden opvolgen. Het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken heeft gezegd ervoor te voelen om bootvluchtelingen die op de Middellandse Zee worden opgepikt, meteen terug te sturen naar Noord-Afrika en de Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken Sebastian Kurz zei onlangs dat de Europese Unie kan voorkomen dat asielzoekers het continent binnenkomen door hen net als Australië vast te houden op eilanden.

Nederland
Ook in Nederland is het Australische beleid ter sprake gekomen. Zo pleitte PVV-leider Geert Wilders vorig jaar voor de Australische aanpak. De andere politieke partijen in ons land voelen daar niets voor. Ze wijzen erop dat het tegen de mensenrechten indruist. Je kunt vluchtelingen niet terugsturen naar landen waar het oorlog is. "U jaagt ze de dood in" , zei onder andere D66-leider Alexander Pechtold. Volgens premier Rutte, die niet helemaal tegen het idee van Wilders was, is het volgens Europese wetten verboden om vluchtelingen terug te sturen naar landen waar het niet veilig is.  

Lees meer over Nauru en Manus in ‘The Nauru files’ van de Guardian.

Beeld: Flickr