Spiraal hogere geneesmiddelenprijzen doorbreken

De vier scenario’s beschrijven hoe het huidige systeem voor de ontwikkeling en prijszetting van geneesmiddelen kan ontwikkelen. Ze steunen allemaal op het principe dat toegang tot medische zorg een fundamenteel mensenrecht is. Het zijn toekomstbeelden waarin de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen gestuurd wordt door het publieke belang.

Twee keer betalen
De denktank schets in het rapport de huidige problemen bij het ontwikkelen van geneesmiddelen.
Zo constateert de denktank dat de belastingbetaler het risico loopt twee keer te moeten betalen: eerst wanneer hij het grootste deel van het onderzoek financiert voordat het geneesmiddel wordt ontwikkeld en vervolgens opnieuw wanneer de nieuwe geneesmiddelen op de markt komen aan prijzen die het budget dreigen te laten ontsporen.

De belastingbetaler sponsort de overgrote meerderheid van het basisonderzoek dat uiteindelijk tot de ontdekking van nieuwe geneesmiddelen leidt. Deze publieke investering in risicovol onderzoek dat een publiek goed (nieuwe kennis) moet opleveren, wordt echter geprivatiseerd in de fase waarin het geneesmiddel ontwikkeld wordt.

Octrooien
Het huidige systeem dat geneesmiddelen ontwikkelt en in de handel brengt, is gevoelig voor monopoliepraktijken doordat zij afhankelijk zijn van octrooien, zeker in het geval van ernstige of levensbedreigende ziekten. Er zijn verschillende voorbeelden bekend van doeltreffende en goedkope geneesmiddelen die worden vervangen door zeer dure, geoctrooieerde producten, met een beperkte klinische meerwaarde.

Klinische meerwaarde
Regelgevende instanties keuren vaak geneesmiddelen goed omdat ze doeltreffender zijn dan placebo. Er wordt daarbij soms alleen gekeken naar uitkomstmetingen die dienstdoen als surrogaat. Dat biedt geen garantie op een klinische meerwaarde en stimuleert incrementeel onderzoek in plaats van ontwikkeling van echt nieuwe, doeltreffende geneesmiddelen.

Te weinig afstemming op reële gezondheidsbehoeften
Bedrijven die hun geneesmiddelenontwikkeling om innoveren zijn niet allemaal in lijn met de concrete behoeften van de patiënt en de maatschappij. Over investeringen wordt beslist zonder daarbij partijen te betrekken die de publieke belangen behartigen. Overheden beschikken vaak niet over de processen om die noden in kaart te brengen. Dat resulteert in een innovatieproces dat verspilling in zekere mate in de hand werkt en niet tegemoetkomt aan de echte prioriteiten in de gezondheidszorg.

De scenario’s
Scenario 1. Behoeftegerichte publiek-private samenwerking
In ruil voor garanties op markttoegang en terugbetaling zouden ontwikkelaars van geneesmiddelen bereid zijn om in een partnerschap te stappen met de overheid en prijsconcessies te doen. Daardoor kunnen ze hun risico’s, verbonden aan de ontwikkeling, beperken.

Scenario 2. Ontwikkeling van geneesmiddelen in een parallel systeem
De EU-lidstaten zouden een parallel systeem voor de ontwikkeling van geneesmiddelen kunnen opzetten, zonder winstoogmerk. Dit systeem zou bestaan naast dat van de industrie, maar zou onafhankelijk zijn. Het doel hiervan is het ontwikkelen van geneesmiddelen tegen een lagere prijs, in de domeinen waarin de industrie niet wil investeren. (bv. nieuwe antibiotica, verwaarloosde ziekten, bepaalde zeldzame aandoeningen, …)

Scenario 3. Overkopen van octrooien
Een internationaal fonds koopt octrooien op van veelbelovende moleculen, zou de laatste onderzoeksfasen afwerken, inclusief de aanvraagprocedure voor geneesmiddelen tot markttoelating. Dergelijk scenario zou onderzoek en ontwikkeling loskoppelen van productie en verkoop.

Scenario 4. Publiek goed van A tot Z
Omdat geneesmiddelen en andere gezondheidstechnologieën als publieke goederen worden beschouwd, zouden octrooien en monopolies geen reden van bestaan meer hebben. De ontwikkeling van geneesmiddelen zal voornamelijk een publieke onderneming zijn, enkel gericht op de reële behoeften. De private farmaceutische bedrijven zouden nog wel de geneesmiddelen kunnen produceren en zouden op concurrentiële basis diensten kunnen leveren aan de publieke leverancier.

De vier scenario’s bieden geen onmiddellijke en realistische oplossingen op korte termijn, maar willen wel het maatschappelijk debat rond de hoge prijs van geneesmiddelen stimuleren en voeden.