Professor Schellekens maakt medicijnen zelf

Professor Huub Schellekens, hoogleraar farmaceutische biotechnologie aan de Universiteit Utrecht, ontwikkelt en produceert zelf medicijnen. Met zijn experimenten heeft hij aangetoond dat medicijnen veel goedkoper geproduceerd kunnen worden. En volgend jaar gaan sommige van die medicijnen ook echt op de markt komen.

Argos
In een uitzending van het radioprogramma Argos, in december 2014, vertelde Schellekens over twee projecten die op zijn laboratorium gaande waren.

RS-virus
Het eerste project betrof de productie van palivizumab, een medicijn tegen het zogenaamde RS-virus. Dit virus zorgt over het algemeen voor een lichte verkoudheid, maar bij te vroeg geboren kinderen kan het tot ernstige en soms levensbedreigende infecties leiden.. Een behandeling met palivizumab, een product van de firma AstraZeneca, kost tussen de zeven en tienduizend euro.

Ontwikkelingslanden
Vooral in ontwikkelingslanden overlijden jaarlijks duizenden kinderen aan een besmetting met het RS-virus. Maar voor de gezondheidzorg daar is palivizumab vaak te duur. Schellekens werd in 2011 door de World Health Organization (WHO) benaderd met de vraag of hij in zijn laboratorium het medicijn kon namaken. Dat is inmiddels in volle gang en binnenkort gaat een aantal fabrikanten uit ontwikkelingslanden het medicijn produceren op basis van de kennis van Schellekens en de Universiteit Utrecht.

Ziekte van Pompe
Het tweede project betrof een onderzoek naar de samenstelling van het middel myozyme. Dit middel kwam in de zomer van 2014 in de belangstelling te staan omdat het volgens het Zorginstituut te duur was om via het basisverzekeringspakket te vergoeden. Myozyme wordt gebruikt als medicijn voor mensen met de ziekte van Pompe, een erfelijke spierziekte. Een behandeling met dit middel kost tussen de 200 en 700 duizend euro per patiënt per jaar.

Magistrale bereiding
Schellekens liet zien dat het medicijn kan worden geproduceerd voor een bedrag van ongeveer vierduizend euro per behandeling. In de uitzending van Argos vertelde hij dat het een goed plan zou zijn om ‘het recept’ van myozyme ter beschikking te stellen van apothekers, die het dan vervolgens ‘magistraal’ zouden kunnen samenstellen. Het betekent in feite dat de apotheker zelf de benodigde ingrediënten van een medicijn inkoopt en op de juiste wijze vermengt en behandelt.

Zorgverzekeraars
Naar aanleiding van de groeiende discussie over dure medicijnen zochten zorgverzekeraars CZ en Zilveren Kruis in 2014 contact met het laboratorium van Schellekens. Dat doet nu onderzoek naar de samenstelling van een aantal dure medicijnen, met de bedoeling vanaf volgend jaar apothekers te voorzien van het recept daarvan. De apothekers kunnen het dan magistraal bereiden en direct aan de arts en patiënt leveren.

Zilveren Kruis
‘Wij ondersteunen het project financieel en we denken mee over de uitvoering’, laat een woordvoerder van Zilveren Kruis weten. Op het kantoor van Zilveren Kruis zijn ook verschillende bijeenkomsten geweest over wat in de wandelgangen ‘het project Schellekens’ wordt genoemd. Bij een aantal van deze besprekingen waren ook het ministerie van VWS, de Nederlandse Zorgautoriteit en het Zorginstituut betrokken, stelt Zilveren Kruis. Een woordvoerder van CZ bevestigt dat ook die zorgverzekeraar aan het project meedoet, maar wil er verder inhoudelijk niet op ingaan.

Patenten
Volgens Schellekens bestaat er bij behandelend artsen vrees voor de reactie van de farmaceutische bedrijven die de medicijnen nu leveren. Enkele van de nu onderzochte medicijnen zijn namelijk nog onder patent. Die patenten worden met dit initiatief omzeild. Magistrale bereiding is gericht op individuele patiënten en is daarmee een medische handeling, die niet onder het octrooirecht valt. 'Het omzeilen van patenten is geen doel van het project, maar op de juridische complicaties lopen we nog niet vooruit', zegt Schellekens. Om welke medicijnen het precies gaat wil Schellekens op dit moment niet zeggen. ‘Dat hebben we zo afgesproken.’ Ook de verzekeraars willen nog niet bekend maken welke medicijnen worden onderzocht.

Über
Schellekens stelt dat er een omwenteling in de productie en distributie van medicijnen op komst is. ‘In het redactionele commentaar van de New England Medical Journal werd onlangs een vraag opgeworpen: “waar blijft de Über in de farmacie?” Ik denk dat wij daar nu mee bezig zijn. We brengen de beslissing over het gebruik van medicijnen weer terug waar die hoort te zijn: bij de arts, de apotheker en de patiënt.’