Ook groene stroom maken als de zon niet schijnt

Groene superbatterij
Tjeerd Jongsma is directeur van ISPT - het Institute for Sustainable Process Technology – dat gespecialiseerd is in innovaties op het gebied van duurzame energie in de industrie. Zo werkt het ISPT aan nieuwe manieren om duurzame energie op te slaan: bijvoorbeeld door groene stroom eerst in ammoniak om te zetten. Ammoniak kun je, in tegenstelling tot groene stroom, bewaren en later gebruiken als basis voor een schone brandstof voor een energiecentrale. Samen met energieleverancier Nuon werkt Jongsma aan een ‘superbatterij’ op ammoniak.

Bekijk de animatie met uitleg over het maken van groene stroom met ammoniak:

Energie omzetten in ammoniak
Stroom via ammoniak werkt zo: zonne- en windenergie zijn de meest duurzame energiebronnen, maar hebben een nadeel: je hebt geen energie als het niet waait of wanneer de zon niet schijnt en een overschot aan energie als er veel wind en zon is. Om de dalen in het aanbod op te vangen kun je groene stroom omzetten naar ammoniak. Die ammoniak is lang houdbaar en kan later - als het aanbod groene stroom laag is - worden omgezet naar waterstof. En waterstof kun je gebruiken als schone brandstof voor een energiecentrale. Het voordeel van waterstof is dat er bij verbranding geen CO2 vrijkomt. De ammoniak wordt zo dus gebruikt als energiedrager voor groene stroom.

Net zoveel energie als dertig windmolens
Op papier zien de plannen van Nuon en ISPT er veelbelovend uit: een tank met ammoniak van 60.000 kubieke meter is goed voor ongeveer 211.000 megawattuur aan energie, wat ongeveer gelijk staat aan de jaarproductie van dertig windmolens. Maar op dit moment wordt in Nederland nog geen stroom gemaakt via ammoniakopslag. Dat komt onder andere omdat er nu nog te weinig groene stroom in Nederland wordt geproduceerd om er voldoende ammoniak van te maken. Directeur Nuon Productie Alexander van Ofwegen zegt hierover: “Daarom hebben we nu het plan om met aardwarmte uit IJsland eerst in IJsland ammoniak te produceren en die ammoniak naar Nederland te vervoeren waar we het later in waterstof kunnen omzetten. Als we in de toekomst meer duurzame energie in Nederland opwekken, kunnen we dat proces in eigen hand houden en is het niet meer nodig de ammoniak te transporteren.”

Veel energieverlies
Het ammoniak-plan van Nuon en ISPT is vooralsnog niet rendabel. Het kost veel energie om van groene stroom ammoniak te maken, het te vervoeren, te bewaren en er later weer waterstof van te maken. Het rendement van een centrale met een ammoniakbatterij is tussen 34 en 40 procent, zeker zestig procent van de energie gaat dus verloren. Een kolencentrale heeft een rendement van ongeveer 46 procent, daarbij gaat dus ongeveer de helft van de energie verloren.
Volgens Tjeerd Jongsma van ISPT is het een kwestie van tijd voordat dat verandert. Jongsma: “Wind- en zonne-energie worden steeds goedkoper. De kosten voor het produceren van duurzame elektriciteit zijn op plaatsen waar de zon veel schijnt nu al twee keer goedkoper dan voor het produceren van fossiele energie. Daardoor worden dit soort innovaties uiteindelijk steeds interessanter.”

Huidige beleid is paniekvoetbal
Maar de politiek moet dan wel durven investeren, vindt Jongsma: “De gedachte is nu: we hebben duurzame doelen gesteld en snel duurzame energie nodig, dus gaan we maar biomassa verbanden. Maar dat vind ik een gebrek aan visie en een soort paniekvoetbal van de politiek. Bossen die jaren hebben gegroeid, jagen we er nu in korte tijd doorheen omdat het minder CO2 zou uitstoten. Maar hout bijstoken is inefficiënt en leidt in praktijk zelfs tot meer uitstoot. Als we hier de schouders onder zetten, kunnen we binnen vier tot vijf jaar naar een veel schonere vorm van energie.”

Slecht imago van Ammoniak
Ammoniak is een giftige stof met een slecht imago. De zure regen werd bijvoorbeeld veroorzaakt door onder andere de ammoniak in mest en met enige regelmaat halen ongevallen het nieuws van ammoniaklekken in fabrieken en treinen. Moeten we daarmee willen verduurzamen? Van Ofwegen van Nuon erkent het feit dat ammoniak geen veilig goedje is, “maar een elektriciteitscentrale is sowieso een gebied met grotere risico’s en strenge veiligheidsreglementen. Een groot voordeel is dat er wereldwijd al veel plekken zijn waar ammoniak wordt gemaakt, vervoerd en opgeslagen. Ook in Nederland. Bovendien zijn er in Nederland strenge regels en wetten over dit soort stoffen waar we ons aan moeten houden.”

Misgelopen subsidie voor biomassa
Nuon is ook eigenaar van de Hemweg kolencentrale in Amsterdam, waarvan het voortbestaan tot stevige politieke discussie leidt. De Hemwegcentrale viel onlangs buiten de boot bij de subsidieaanvraag voor de bijstook van biomassa. Als die subsidie er wel was gekomen, had Nuon dan ook zo ingezet op de groene superbatterij? Van Ofwegen van Nuon: “Wij wilden die subsidie omdat hout op dit moment de enige manier is om de CO2-besparingen te halen. Maar we hadden daarvoor al ingezet op het ontwikkelen van deze superbatterij. Het zijn twee verschillende trajecten. In 2026 loopt de subsidieregeling voor biomassa af en mag er geen hout meer worden bijgestookt. Maar we kunnen niet wachten met investeren in nieuwe technologieën tot die tijd. Daarom investeren we nu al in dit alternatief van energieopslag.”

Meerdere oplossingen naast elkaar
Volgens campagnemedewerker Willem Wiskerke van Greenpeace zal er niet één technologie uit de bus komen die de huidige vervuiling gaat oplossen: “Iedereen ziet dat wind op zee heel groot gaat worden en bedrijven willen daar natuurlijk allemaal een beetje van. Gasunie wil er gas van maken en een bedrijf als Nuon wil er ammoniak van maken voor een superbatterij. Zo denken alle bedrijven vanuit hun eigen commercieel belang.”

Andere technologieën ook belangrijk
Wiskerke vindt dat we breder moeten kijken: “Stroom uit ammoniak is een mooie technologie, maar ik vind dat we ook moeten kijken naar andere technieken en naar de bestaande infrastructuur: als we het elektriciteitsnetwerk uitbreiden kunnen we het overschot aan stroom straks ook beter kwijt. Daarnaast moeten we ook meer gaan besparen, decentraal opwekken en gebruik gaan maken van sterkere accu’s. En we moeten vervuiling zwaarder gaan belasten zodat het economisch aantrekkelijker wordt om te investeren in duurzamere alternatieven. Stroom van ammoniak is daar misschien een van, maar het zal zeker niet de enige zijn.”

Kabinet moet lange termijnvisie hebben
Ook Tjeerd Jongsma van ISPT ziet meerdere wegen in de toekomst: “Zo laten grote bedrijven nu nog veel industriële restwarmte verloren gaan waarmee je ook elektriciteit kunt opwekken. Daarmee kunnen we enorm besparen op ons energieverbruik waardoor we weer minder hoeven te produceren. En ook in de staalindustrie gooien we nog veel energie weg. Daar worden grote hoeveelheden koolmonoxide verbrand die je ook kunt hergebruiken als basisgrondstof voor chemische producten waardoor je heel veel kunt besparen op je energieverbruik. Van dat afval hebben we meer dan genoeg om de hele chemische industrie mee van grondstoffen te voorzien. Er is zoveel mogelijk, maar dan moet het kabinet wel een lange termijnvisie durven hebben. En het verbanden van bomen is dat niet.”

'Bos als brandstof'

Dit verhaal is gepubliceerd bij de uitzending 'Bos als brandstof'